سرویس آموزش‌های تخصصی: صاعقه یا رعد و برق حالتی از تخلیه الکتریکی است که در اثر الکتریسیته ایستا میان دو ابر یا ابر و زمین ایجاد می‌شود این پدیده کاملا تصادفی است و خطرات زیادی برای ساختمان، برج و افراد به همراه دارد. نصب صاعقه گیر حفاظت افراد و ساختمان‌ها در برابر رعد و برق را با ایجاد مسیری مطمئن برای هدایت قدرت عظیم صاعقه به داخل زمین تضمین می‌کند. هر یک از اجزای سیستم صاعقه گیر وظایفی مشخصی دارند برای مثال راد‌های هوائی وظیفه جذب صاعقه و هادی‌های نزولی وظیفه انتقال جریان به شبکه ارتینگ را بر عهده دارند.
لوازم جانبی صاعقه گیر لوازم جانبی صاعقه گیر جهت اجرا و نصب سیستم حفاظت در برابر صاعقه شامل پایه نگه دارنده، کانکتور اتصال سیم و بست اتصال پایه به دکل مهاری g35 چهار وجهی می‌باشد. اصول کار صاعقه اصول کاری صاعقه گیر به این صورت است که یک اضافه ولتاژ ناگهانی از طریق رسانا جریان می‌یابد، و به محل نصب شده منتقل می‌شود. این امر باعث تخریب لحظه‌ای عایق صاعقه گیر و تخلیه اضافه ولتاژ ناگهانی به سمت زمین می‌شود. پس از اینکه ولتاژ سیستم به زیر مقدار ثابت تعیین شده برسد، عایق صاعقه گیر بین زمین و رسانا مجددا برقرار می‌شود.
- کاهش آسیب‌های ناشی از برخورد‌های صاعقه به ساختمان
- حفاظت از تجهیزات بیرونی پست برق
- جلوگیری از آسیب به خطوط الکتریکی
- جلوگیری از تداخل الکترومغناطیسی
بازرسی‌های سیستم صاعقه گیر تمامی اجزای یک برق گیر از میله تا سیستم زمین نیاز به بازرسی‌های دوره‌ای و اندازه گیری مقاومت دارند. فواصل تست و بازرسی به شرح زیر است:
- سیستم حفاظت با سطح بالا (لول یک) سالیانه
- سیستم حفاظت با سطح خوب (لول دو) دو ساله
- سیستم حفاظت با سطح معمول سه ساله
در ضمن پس از هرگونه تعمیرات ساختمان یا اصابت صاعقه بر سیستم، بازرسی و تست سیستم صاعقه گیر باید مجدداً انجام پذیرد. نحوه نصب صاعقه گیر
- نوک ترمینال باید ۲ متر از بالاترین نقطه محلی که قرار است محفاظت شود، بالاتر باشد.
- مبدل باید اتصال الکتریکی بین نوک ترمینال و کابل پایین رونده را ایجاد کند محل نصب این مبدل روی دکل مهاری g45 سه وجهی یا روی میله و یا ستون‌ها و … می‌باشد
- دکل چهار چوب ارتفاع مناسب را با توجه به محل حفاظت شده ایجاد می‌کند و توسط ۲ یا ۳ بست با توجه به ارتفاع آن وصل می‌شود.
- کابل پایین رونده که جریان را از نوک ترمینال به الکترود‌های ارت هدایت می‌کند می‌تواند به صورت تسمه یا کابل پیچ خورده ساده و یا گرد باشد و حداکثر مساحت آن ۵۰ میلی متر مربع می‌باشد
- در ساختمان‌هایی که ارتفاعی بیش از ۲۸ متر دارند و یا قسمت افقی بیشتر و یا بزرگتر از قسمت عمودی ساختمان باشد باید از کابل پایین رونده استفاده کرد. مسیر کابل‌ها باید حداکثر ممکن عمود، بدون انحنا و شعاع حفاظتی آن نباید کمتر از ۲۰ سانتی متر باشد.
- کابل پایین رونده نباید در نزدیکی کابل‌های برق و یا شبکه مخابرات باشد. درصورتی که مجبور به عبور کابل از روی سیم‌های برق شویم، باید کابل پایین رونده از داخل یک حفاظ یا پوشش فلزی عبور داده شود. از نصب بر روی برآمدگی‌های ستون‌ها و یا برجستگی هاباید خودداری کرد.
بست نگهدارنده کابل صرف نظر از نوع بست، سه بست در هر متر برای نصب لازم است. این بست‌ها نباید در تماس مستقیم با اشیا آتش زا قرار داده شوند. کنتور صاعقه این کنتور بر روی کابل پایین رونده و ۲ متر بالاتر از زمین نصب می‌شود. باکس تست هر کابل باید یک باکس تست داشته باشد که امکان قطع الکترود و اندازه گیری مقاومت را فراهم می‌کند. این باکس ۲متر بالاتر از زمین نصب می‌شود. این لوله بین زمین و باکس کنترل قرار داده می‌شود تا از کابل در مقابل فشار‌های مکانیکی حفاظت کند.
این لوله از جنس فلز بوده و ۲ متر طول دارد و به وسیله‌ی ۳ بست نصب می‌شود. موضوعی که امروز ما می خواهیم درباره ی آن بحث کنیم این است که صاعقه گیر ساختمان چیست؟ و عملکرد آن به چه صورت است. این صاعقه گیر ها اولین بار کی مورد استفاده قرار گفتند؟ و اصلا چه کاربردی دارند. اگر می خواهید همه این موضوعات را بدانید و بفهمید که صاعقه گیر ساختمان چگونه عمل می کند حتما تا پایان این مطلب با ما همراه باشید. ما در این مطلب به شما می گوییم که صاعقه گیر چیست؟ چگونه عمل می کند؟ واصلا برای چه کاری مورد استفاده قرار می گیرد؟
صاعقه گیر ساختمان چیست؟
صاعقه گیر یا به بیانی دیگر سرج استر یک وسیله ای است که در بالاترین نقطه ی برج یا ساختمان نصب می شود و همچنین اولین نقطه ای می باشد که صاعقه به آن اصابت می کند به این دلیل که صاعقه همیشه کوتاه ترین فاصله ای را که بین ابر و زمین وجود دارد تخلیه می شود، که نحوه ای که این وسیله نصب می شود با توجه به برج یا ساختمان مورد نظر این توان را دارد که به صورت توپولوژی ساده یا توپولوژی پیچیده باشد.
انواع مختلف برقگیر ( صاعقه گیر)
به طور کلی صاعقه گیر ها به دو دسته تقسیم می شوند دسته ی اول برقگیر فعال دسته ی دوم برقگیر غیر فعال. این نوع از صاعقه گیر ها به نسبت صاعقه گیر های غیر فعال قیمت بالاتری دارند و در یک شرایط خاص رعد و برق را به سمت خود می کشند و اگر قسمت هادی میانی قدرتمندی (که قبلا تست نشده باشد) را نداشته باشیم انتخاب این نوع برقگیر های فعال بسیار خطر زا می باشد. این نوع از برقگیر ها دارای یک میله ی ساده نوک تیز می باشند که با زاویه ی 35 درجه برای اطمینان بیشتر طراحی می شود. این وسیله ها فناوری های متفاوتی تولید شده و با مکانیزم یونیزه کردن هوای اطراف خود باعث اطمینان بالاتر و بیشتر می شود. البته یک چیز مهمی که صاعقه گیر ها دارند شمارنده است که در واقع این وظیفه را دارد که تعداد برخورد صاعقه ها را تخمین بزند.
نحوه ی عملکرد صاعقه گیر
برقگیر ها به صورتی عمل می کنند که تا زمانی که ولتاژ مدار در محدوده ی مجاز قرار داشته باشد، ارستر به شکل مدار باز عمل می کند که در این صورت هیچ دخالتی در کار اصلی و رایج سیستم نخواهد داشت ولی زمانی که ولتاژ سیستم به بالاتر از حد مجاز صاعقه گیر برود ، این قطعه ها به صورت مسیر های بسته ای عمل می کنند و همچنین ولتاژ بالای موجود را از طریق اتصال به زمین تخلیه می شود. نحوه ی کار مدار داخلی سرج استیر بسیار ساده می باشد. در حالت اولیه زمانی که مدار روشن است و یا منبع تغذیه دوباره متصل شده است، رله در حالت فاقد از انرژی باقی می ماند. که این مورد جلوگیری می کند از دسترسی منبع تغذیه به بار متصل.
زمانی که فشار از روی سوئیچ برداشته شود مدار سرج استیر وارد حالت کاملا فعال می شود، انرژی به رله می رسد و نتیجه این می شود که منبع تغذیه به بار متصل با آن دسترسی پیدا می کند. برق گیر یا صاعقه گیر بعد از اینکه روی ساختمان نصب شد، می بایست که به وسیله ی هادی های میانی (کنداکتور دون) از طریق سیم مسی بدون روکش به سیستم زمین متصل گردد. مقاومت الکترود زمین صاعقه کیر باید زیر 10 اهم (کمتر از 10 اهم) باشد و بعد از اجرا به شبکه ی هم پتانسیل کل سایت متصل شود. دقت داشته باشید که در اجرای الکترود زمین هر برق گیری می بایست که از لوازمی مانند صفحه های مسی ، اتصالات جوش انفجاری و موارد کاهنده مقاومت (ال او ام) استفاده کرد.
انواع مختلف صاعقه گیر
- صاعقه گیر الکترونیکی (ای اس ای)
- صاعقه گیر (شیلد رایدن)
یکی از بهترین انواع دکل مهاری هم از نظر کیفیت و هم قیمت مناسب دکل مهاری سه وجهی است. این سرج استیر ها دارای استاندارد های (سی ای) ، (آی سی او 9001) ، (آی سی او14001) ، 20 سال گارانتی ساخت و جنس بدنه ی استیل می باشند. این صاعقه گیر ها تا شعاع 125 متر را پوشش می دهند و همچنین دارای یک بست و یک پایه ی 0.5 متری می باشند.
- صاعقه گیر (شیرا رایدن)
- صاعقه گیر (یونیا رایدن)
- صاعقه گیر (سیریوس رایدن)
نحوه ی نصب صاعقه گیر
ایجاد کردن یک سیستم حفاظتی آن هم برای حفاظت در برابر صاعقه، ضربه یا ازدیاد ناگهانی ولتاژ در شبکه ی (ای سی) نیاز به شناخت استاندارد ها و همچنین بکارگیری روش های صحیح می باشد. که در این قسمت ما می خواهیم شما را با نکات مهم در نصب و راه اندازی صاعقه گیر آشنا کنید پس اگر به این کوضوع مشتاق هستید حتما با ادامه ی مطلب با ما همراه باشید.
حتما باید خطوط برق از طریق ارتستر مناسب به خط ارت وصل شوند. طول انشعاب از ورودی برق به تابلو تا ارستر و از ارستر به شینه هم پتانسیل، هر یک باید کمتر از نیم متر باشد. طول سیم بخشی از سیستم حفاظتی در راستای کاهش میزان ولتاژ ضربه حساب می شود.که از این رو میزان آن در طراحی سیستم حفاظتی برقگیر اهمیت دارد.طبق دستور العمل (آی ای سی) طول خط انشعاب به استر و طول سیم از استر به شینه هم پتانسیل، هر یک باید کمتر از 50 سانتی متر باشند. همچنین برقرار کردن اتصال مضاعف از برق گیر به سیم ارت برای نیل به میزان بهینه حفاظت الزامی می باشد.
صاعقه گیر ها و سرج استر ها عملکرد مخصوص به خود را دارند. یکی ارتباط مستقیم با صاعقه حاصل از رعد و برق را دارد و دیگری ازدیاد ناگهانی ولتاژ ناشی از نوسانات و سوئیچینگ شبکه را حذف می نماید.این ارستر ها باید در هماهنگی با یکدیگر عمل کنند. این هماهنگی در موقعیتی تضمین می شود که یا طول سیم به عنوان بخش موثری از سیستم حفاظتی به میزان مناسب در نظر گرفته شده باشد یا از سرج ترستر خاص صاعقه ی مستقیم استفاده شود. برای مثال از مجموعه ی حفاظتی ارستر های تیپ 1 و 2 کلاس های (بی) و (سی) در مجاورت یکدیگر استفاده شده باشد.
زمانی که طول سیم از مبدا تا مقصد بیشتر از 5 متر باشد، نیاز است به جداسازی ارستر ها و استفاده از هر دو نوع در یک تابلو وجود ندارند. نکته: باید به این موضوع توجه کنید که همه یارستر ها به شکل موازی در مدار بسته می شوند و لذا میزان جریان عبوری از سیم برق اصلی تاثیری در انتخاب نوع ارستر ندارد. این موضوع را باید بدانید و قابل توجه قرار دهید که نصب صاعقه گیر یک کار کاملا حرفه ای است و هر فردی قادر به انجام آن نیست، از این رو این کار حتما باید توسط یک فرد کاملا متخصص انجام گیرد تا صاعقه گیر به درستی نصب شود و عمل کند. مشکلی هم به برای صاعقه گیر پیش بیاید و نه برای فردی که آن را نصب می کند.