مراسم فال گیری شب یلدا در گیلان

آخرین به روز رسانی: 04/03/05

خواندن این مطلب 8 دقیقه زمان میبرد

شب یلدا با نام های شب چله یا چله شو نیز شناخته می شود جشنی باستانی است که در آخرین شب پاییز و آستانه فصل زمستان برگزار می شود. این شب طولانی ترین شب سال است و از دیرباز در فرهنگ ایرانی جایگاه ویژه ای داشته است. در استان گیلان این شب با آداب و رسوم خاصی گرامی داشته می شود که از جمله آن ها می توان به پهن کردن سفره یلدا با خوراکی های متنوع اجرای مراسم فال گیری و شب نشینی های خانوادگی اشاره کرد. یکی از جذاب ترین بخش های این شب در گیلان سنت های مرتبط با فال گیری است که در این میان فال حافظ و فال هندوانه از محبوبیت بیشتری برخوردارند. این آیین ها نه تنها جنبه سرگرمی دارند بلکه ریشه در باورها و سنت های کهن این منطقه دارند و بهانه ای برای دور هم جمع شدن و شادی و نشاط در بلندترین شب سال فراهم می کنند. در این مقاله قصد داریم تا به بررسی دقیق تر مراسم فال گیری شب یلدا در گیلان بپردازیم و با تاریخچه آداب و رسوم و افسانه های مرتبط با این شب در این استان بیشتر آشنا شویم.

تاریخچه شب یلدا و آداب و رسوم در شمال ایران

شب یلدا جشنی کهن با قدمتی چند هزار ساله در فرهنگ ایرانی جایگاه ویژه ای دارد. این جشن نمادی از پیروزی نور بر تاریکی و امید به آینده ای روشن تر است. در طول تاریخ اقوام مختلف ایرانی با آداب و رسوم گوناگون این شب را گرامی داشته اند. در مناطق شمالی ایران از جمله گیلان شب یلدا با شور و شوق فراوانی برگزار می شود. مردم این مناطق با پهن کردن سفره های رنگین و پر از خوراکی های خوشمزه شب نشینی های خانوادگی و اجرای مراسم فال گیری این شب را به یادماندنی می کنند. آداب و رسوم شب یلدا در شمال ایران ترکیبی از سنت های باستانی و باورهای محلی است که در طول زمان شکل گرفته و به نسل های بعدی منتقل شده است.

فلسفه نام گذاری شب یلدا

واژه «یلدا» ریشه سریانی دارد و به معنای «تولد» است. ایرانیان باستان بر این باور بودند که در این شب خورشید دوباره متولد می شود و روزها پس از آن طولانی تر می شوند. به همین دلیل شب یلدا را شب زایش مهر یا تولد خورشید نیز می نامند. این باور نشان دهنده اهمیت نور و روشنایی در فرهنگ ایرانی است و امید به پیروزی نهایی نیکی بر بدی را در دل ها زنده نگه می دارد. نام گذاری این شب به یلدا بازتابی از این اعتقاد است که پس از تاریک ترین شب سال روشنایی و امید دوباره متولد می شوند.

آداب و رسوم مشترک ایرانیان در شب یلدا

در سراسر ایران شب یلدا با آداب و رسوم مشترکی برگزار می شود. از جمله این آداب می توان به شب نشینی های خانوادگی خواندن شاهنامه و تفأل به دیوان حافظ اشاره کرد. پهن کردن سفره یلدا با میوه هایی مانند انار و هندوانه که نماد برکت و شادابی هستند نیز از رسوم رایج در این شب است. ایرانیان در این شب با دور هم جمع شدن و گذراندن وقت با عزیزان خود تلاش می کنند تا گرمای صمیمیت و محبت را در سرمای زمستان حفظ کنند. این آداب و رسوم نقش مهمی در تقویت پیوندهای خانوادگی و اجتماعی دارند.

آداب و رسوم شب یلدا در استان گیلان

استان گیلان با فرهنگ غنی و آداب و رسوم خاص خود در شب یلدا نیز سنت های ویژه ای دارد. گیلانی ها در این شب با تهیه غذاهای محلی خوشمزه شیرینی های سنتی و تنقلات متنوع سفره یلدای خود را رنگین تر می کنند. اجرای مراسم فال گیری داستان گویی و شاهنامه خوانی نیز از دیگر رسوم رایج در این استان است. در برخی مناطق گیلان مراسم خاصی برای نوعروسان برگزار می شود و هدایایی به رسم یادبود به آن ها تقدیم می شود. این آداب و رسوم نشان دهنده اهمیت خانواده و سنت های بومی در فرهنگ گیلان است.

پهن کردن سفره شب یلدا در گیلان

سفره شب یلدا در گیلان نمادی از برکت فراوانی و شادابی است. گیلانی ها در این شب سفره ای رنگین با انواع خوراکی های خوشمزه پهن می کنند. این سفره معمولاً شامل میوه هایی مانند انار هندوانه ازگیل و خرمالو آجیل و خشکبار شیرینی های سنتی و غذاهای محلی است. هر یک از این خوراکی ها نمادی خاص دارند و به منظور برکت و سلامتی در سال جدید مصرف می شوند. به عنوان مثال انار نماد باروری و زایش و هندوانه نماد گرما و حرارت است که یادآور گرمای تابستان در دل زمستان است.

خوردنی ها و تنقلات شب یلدا در گیلان

تنوع خوردنی ها و تنقلات در سفره شب یلدای گیلانی ها بسیار زیاد است. از جمله این خوراکی ها می توان به کدو حلوایی کاکا (نوعی شیرینی محلی) دوشاب برنج (نوعی حلوا) نان لاکو (نان محلی) و نان کویی کاشتا (نوعی نان کدو حلوایی) اشاره کرد. علاوه بر این گیلانی ها در این شب غذاهای محلی خوشمزه ای مانند سیر قلیه ترش تره و سبزی پلو با ماهی نیز تهیه می کنند. هر یک از این غذاها و شیرینی ها با طعم و عطر خاص خود تجربه ای لذت بخش از شب یلدا را برای گیلانی ها رقم می زنند.

آب بوکوده کونوس ازگیل و سایر خوردنی ها در شب یلدا گیلان

یکی از خوراکی های خاص و منحصر به فرد شب یلدا در گیلان «آب بوکوده کونوس» است. این خوراکی از ازگیل (کونوس) تهیه می شود که در آب و نمک خوابانده شده و طعمی ملس و ترش پیدا می کند. آب بوکوده کونوس علاوه بر طعم خاص خود خواص درمانی نیز دارد و به عنوان یک میان وعده سالم در شب یلدا مصرف می شود. علاوه بر ازگیل میوه های دیگری مانند خرمالو به و سیب نیز در سفره یلدای گیلانی ها به چشم می خورند که هر کدام با طعم و رنگ خود به زیبایی و تنوع این سفره می افزایند.

داستان گویی و شاهنامه خوانی در شب یلدا در گیلان

داستان گویی و شاهنامه خوانی از رسوم دیرینه شب یلدا در گیلان است. در این شب بزرگترهای خانواده با نقل داستان های کهن و افسانه های محلی فضایی گرم و صمیمی ایجاد می کنند. خواندن ابیاتی از شاهنامه فردوسی نیز از دیگر برنامه های رایج در شب یلدا است که به منظور پاسداشت زبان فارسی و فرهنگ ایرانی انجام می شود. این سنت ها نقش مهمی در انتقال فرهنگ و ارزش های بومی به نسل های جوان تر دارند و به حفظ هویت فرهنگی منطقه کمک می کنند.

انواع فال گیری در شب یلدا گیلان

فال گیری یکی از جذاب ترین و پرطرفدارترین رسوم شب یلدا در گیلان است. گیلانی ها در این شب با استفاده از روش های مختلف فال گیری تلاش می کنند تا از آینده خود باخبر شوند و سرنوشت خود را پیش بینی کنند. در میان انواع فال گیری های رایج در گیلان فال حافظ و فال هندوانه از محبوبیت بیشتری برخوردارند. این فال ها نه تنها جنبه سرگرمی دارند بلکه ریشه در باورها و سنت های کهن این منطقه دارند و بهانه ای برای دور هم جمع شدن و شادی و نشاط در بلندترین شب سال فراهم می کنند.

فال حافظ در شب یلدا گیلان

فال حافظ یکی از مرسوم ترین و محبوب ترین روش های فال گیری در شب یلدا در گیلان است. در این روش یکی از افراد باسواد خانواده دیوان حافظ را باز می کند و با خواندن غزلی نیت فرد را تعبیر می کند. باور بر این است که اشعار حافظ می توانند راهنمایی برای آینده باشند و به فرد در تصمیم گیری های مهم زندگی کمک کنند. فال حافظ نه تنها یک سرگرمی است بلکه فرصتی برای آشنایی بیشتر با ادبیات غنی فارسی و اشعار زیبای حافظ نیز فراهم می کند.

فال گرفتن با هندوانه در شب یلدا گیلان

فال گرفتن با هندوانه یکی دیگر از رسوم جالب و منحصر به فرد شب یلدا در گیلان است. در این روش هندوانه را به چهار قسمت تقسیم می کنند و هر قسمت را به یک نیت خاص اختصاص می دهند. سپس با توجه به رنگ و طعم هر قسمت نیت مورد نظر تعبیر می شود. به عنوان مثال اگر یک قسمت از هندوانه شیرین و قرمز باشد به معنای موفقیت و خوشبختی در آینده است. این فال نوعی سرگرمی و تفریح است که در شب یلدا فضایی شاد و مفرح ایجاد می کند.

مراسم شب چله ای و هدایای عروس در گیلان

در گیلان مراسم شب چله ای برای نوعروسان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این شب خانواده داماد با تهیه هدایایی ارزشمند به خانه عروس می روند و این شب را به آن ها تبریک می گویند. این هدایا معمولاً شامل لباس طلا شیرینی و میوه است. همچنین خانواده عروس نیز با تهیه شام و تدارک یک مهمانی کوچک از خانواده داماد پذیرایی می کنند. این مراسم نمادی از احترام و محبت به نوعروسان است و به تحکیم پیوندهای خانوادگی کمک می کند.

شب نشینی و دورهمی در شب یلدا گیلان

شب نشینی و دورهمی از مهم ترین رسوم شب یلدا در گیلان است. در این شب خانواده ها و دوستان در خانه بزرگترهای فامیل جمع می شوند و با خوردن غذاهای خوشمزه شیرینی های سنتی و تنقلات متنوع شب را به شادی و خوشی می گذرانند. در این شب نشینی ها داستان گویی شاهنامه خوانی فال گیری و بازی های محلی نیز انجام می شود. هدف از این دورهمی ها تقویت پیوندهای خانوادگی و ایجاد فضایی گرم و صمیمی در بلندترین شب سال است.

افسانه های شب یلدا در گیلان

شب یلدا با افسانه ها و باورهای کهن بسیاری در گیلان همراه است. یکی از این افسانه ها مربوط به خاتون افسانه ای است که در این شب به خانه ها سر می زند و برای کسانی که بیدار مانده اند برکت و خوشبختی به ارمغان می آورد. به همین دلیل گیلانی ها در شب یلدا تا دیروقت بیدار می مانند و با روشن نگه داشتن چراغ ها از خاتون افسانه ای استقبال می کنند. این افسانه ها نقش مهمی در حفظ فرهنگ و سنت های بومی گیلان دارند.

افسانه خاتون افسانه ای در شب یلدا گیلان

افسانه خاتون افسانه ای یکی از داستان های محبوب و رایج در شب یلدا در گیلان است. بر اساس این افسانه خاتون زنی مهربان و نیکوکار است که در شب یلدا به خانه ها سر می زند و برای کسانی که بیدار مانده اند و به یاد او هستند برکت و خوشبختی به ارمغان می آورد. گیلانی ها در این شب با روشن نگه داشتن چراغ ها و تهیه غذاهای خوشمزه از خاتون افسانه ای استقبال می کنند و امیدوارند که او برایشان سالی پر از خیر و برکت به ارمغان آورد. این افسانه نمادی از امید و خوش بینی به آینده است و به گیلانی ها انگیزه می دهد تا در سخت ترین شرایط نیز به دنبال روشنایی و امید باشند.