ماسوله یکی از شهر‌های استان گیلان با هوایی مه‌آلود و آکنده از عطر دلنشین بابونه و گلپر و با آب و هوایی کوهستانی، بهاری سرزنده و آکنده از ابر‌های باران‌زا، تابستانی معتدل و خنک، پاییزی به هفت رنگ رنگین‌کمان و زمستانی سرد و برفی شناخته می‌شود.
ماسوله گیلان از جا‌های دیدنی فومن و شهری سنتی و قدیمی است که با وجود خانه‌های زردرنگ در پس زمینه سبز جنگل و کوه‌های خوش‌رنگ در دنیایی مه‌آلود، بیشتر شبیه به یک تابلو نقاشی یا کارت پستال است. ماسوله یکی از معدود شهر‌های بدون وسیله نقلیه موتوری در دنیا است که با کوچه باغ‌های باریک و پله‌پله، تردد هرگونه وسایل نقلیه را غیرممکن کرده است.
نمایی زیبا از خانه‌های پلکانی، بالکن‌های مزین به گل‌های شمعدانی، جنگل‌های بکر و سرسبز، آبشار‌های خروشان و کوه‌های بلند، از آن دسته مناظری است که هر بیننده‌ای را عاشق خود خواهد کرد. آب و هوای مطبوع، مردم خون‌گرم و مهمان‌نواز، غذا‌های باکیفیت و فضای رویایی شهر ماسوله گیلان، آن‌قدر جذاب است که شما را بار‌ها و بار‌ها به‌سمت خود خواهد کشاند.
*معماری ماسوله، متعلق به دوران زندیه است
شهر ماسوله از کوچکترین شهر‌های ایران به شمار می‌آید که در جنوب غربی استان گیلان و در فاصله ۶۰ کیلومتری شهر رشت در بخش سردار جنگل فومن واقع شده است. ماسوله با شهر فومن تنها ۳۵ کیلومتر و با شهر ماکلوان، حدود ۲۰ کیلومتر فاصله دارد. این شهر از سمت شمال به شهرستان ماسال، از سمت جنوب به طارم علیا در استان زنجان، از سمت شرق به جلگه شهر فومن و از سمت غرب به شهرستان خلخال در استان اردبیل می‌رسد. فاصله مرکز ماسوله تا مرز استان زنجان حدود ۲ کیلومتر و تا محدوده استان اردبیل یعنی منطقه گیلوان، حدود ۱۰ کیلومتر است.
ماسوله این شهر زیبا و دیدنی با قدمتی از هشتصد تا یک هزار سال است و ماسوله قدیم که با نام «کهنه ماسوله» نیز شناخته می‌شود به دلیل شرایط ساختاری و ساختمانی و به جهت ثبت میراث فرهنگی و پیج و خم مسیر از نعمت گاز نیز محروم بوده و مردم این شهر تاریخی با چراغ نفتی و کپسول گاز و برق برای پخت و پز و گرم شدن در زمستان‌های یخبندان استفاده می‌کنند.
پس از احداث جاده ارتباطی جدید بین گیلان و آذربایجان، جنگ جهانی دوم و هرج و مرج ناشی از آن و قحطی سال ۱۳۲۰، ماسوله بیشتر جمعیت خود را از دست داد و کاروان‌سرا‌های شاه‌راه ارتباطی شمال و آذربایجان و همچنین بازار داد و ستد، صنایع فلزی و چرم ماسوله از رونق افتادند. ماسوله زمانی نقطه اتصال زنجان، گیلان و آذربایجان بود؛ اما احداث جاده جدید، ماسوله را به انزوا کشاند به همین دلیل، بسیاری از مردم ثروتمند ماسوله به پایتخت، سایر شهر‌های بزرگ و خارج از کشور مهاجرت کردند.
معماری ماسوله، متعلق به دوران زندیه است و مانند بسیاری از دیگر نقاط کوهپایه‌ای کشورمان به‌صورت پلکانی ساخته شده است. از روستا‌ها و شهر‌های پلکانی ایران میتوان به روستای کنگ در خراسان رضوی، اورامان در کردستان، کزج در اردبیل و وفس در استان مرکزی اشاره کرد، ماسوله به فراخور آب و هوا، شیب زمین، برای دفاع راحت‌تر در برابر غارتگران و البته برخورداری از معماران متبحر به‌صورت زنجیروار ساخته شده است.
مصالح استفاده شده در خانه‌های پلکانی ماسوله، چوب، سنگ و خشت است که این خانه‌ها معمولا دو طبقه هستند و خانه یک طبقه یا سه طبقه کمتر در این شهر دیده می‌شود، دالان، سیاهچال، انبار، پله‌های بلندی که ارتباط طبقه همکف و طبقه دوم را میسر می‌کنند، پشن (توالت)، چغم (اتاق نسبتا بزرگ برای پذیرایی از مهمان)، نشیمن‌گاه دائمی ساکنان خانه که اتاق کوچکتری نسبت به هال است، «سومه» (مقر زمستانی خانواده) و تالار که ایوان کوچکی را شامل می‌شود، از جمله بخش‌های اصلی یک خانه در ماسوله هستند.
*رتبه اول جذب گردشگر و جمعیت شناور بالای ۱۰ هزار نفری در ماسوله
یوسف نیرویی شهردار ماسوله با بیان اینکه ماسوله در ۳۰ مرداد سال ۱۳۵۴ با شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی و اولین شهر تاریخی زنده کشور به صورت یک مجموعه کامل به ثبت رسید، اظهار کرد: در حال حاضر، ماسوله زیر نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و همچنین اداره محیط زیست استان قرار دارد و خوشبختانه به خوبی از آن مراقبت می‌شود.
وی در خصوص ثبت ماسوله به عنوان میراث جهانی یونسکو گفت: چندی پیش ارزیاب یونسکو خانم بنکاری از کشور عمان از ماسوله بازدید کرده بود که ایراداتی را از جمله تخریب و آزادساری ساختمان چهار طبقه اسکلت فلزی، ساماندهی مبلمان شهری، بهساری معابر، راه انداری سیستم مانیتورینگ ترافیکی، بازسازی آبشار تخریب شده ماسوله، تکمیل دیواره پارک کودک و … را مطرح کرده بود که توسط شهرداری انجام شد و در روز تهیه گزارش ارزیاب از شهرداری نیز رضایت وی از عملکرد شهرداری مطرح شد.
شهردار ماسوله با بیان اینکه پرونده ارسال شده بدلیل وجود ابهاماتی در مستندات به میراث فرهنگی بازگشت داده شد تا بعد از اصلاح موارد مدنظر مجددا در جلسه آتی یونسکو رای گیری شود، افزود: پس از ثبت ماسوله به عنوان میراث فرهنگی و طبیعی، سازمان میراث فرهنگی و سازمان حفاظت از محیط زیست اجازه ساخت‌وساز و توسعه شهر را ندادند و به همین علت، سفر به شهر پلکانی ماسوله، همچون سفری به قعر تاریخ می‌ماند.
این شهر در حال حاضر در برابر مشکلانی مانند ریزش سنگ، سیل، رانش زمین، زمین‌لرزه، تصرف به‌منظور توسعه عمرانی و انسانی و تخریب حفاظت می‌شود و در صف انتظار جهت ثبت به‌عنوان میراث جهانی یونسکو برای حفاظت بیشتر قرار دارد و یافته‌های باستان‌شناسان از معادن آهن و کوره‌های ذوب فلزات نشان داد که کهنه ماسوله در قرن پنجم تا هشتم هجری از مراکز مهم ایران در زمینه فلزکاری به شمار می‌رفته است.
*میزبانی ماسوله از گردشگران خارجی
نیرویی شهردار ماسوله با اشاره به کشف سفال‌های آبدار با رنگ‌های متنوع که متعلق به دوره سلجوقی بود توسط گروه باستان‌شناسی بیان کرد: این کشفیات، اهمیت و اعتبار تاریخی این شهر را نشان می‌دهند و پس از این کشفیات، کهنه ماسوله در شهریور سال ۱۳۸۵ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
وی می‌گوید، ماسوله رتبه اول جذب گردشگر در بین اماکن تاریخی گیلان را داشته و هرساله پذیرای حدود یک و نیم میلیون نفر گردشگر از ایران و جهان است و در بعضی از ایام سال جمعیت شناور گردشگری این شهر بیش از ۱۰ برابر جمعیت ثابت می‌رسد.
*شهرداری ماسوله درآمدی از محل ساخت و ساز و اجرای طرح‌های گردشگری ندارد
وی با بیان اینکه کلیه خدمات مدیریت پسماند و نظافت کل شهر، مدیریت ترافیکی و ساماندهی خودروها، بکارگیری نیرو‌های پاکبانی به منتظور برقراری نظم و امنیت پارکینگ ها، نظافت و تجهیز روزانه بیش از ۶۰ چشمه سرویس بهداشتی و سنگفرش و بهسازی معابر و … برعهده شهرداری است، گفت: شهرداری ماسوله برای تامین کلیه هزینه‌های جاری و عمرانی و خدمات گردشگری و … بدلیل میراثی بودن درآمدی از محل ساخت و ساز و اجرای طرح‌های گردشگری ندارد.
نیرویی با بیان اینکه در راستای تجهیز ماشین آلات عمرانی و خدماتی شهرداری و ارائه خدمات مطلوب به شهروندان، و پیگیری مستمر شهرداری و شورای شهر یک دستگاه مینی لودر «باب کت» Delta به ارزش ۲ ٫ ۵ میلیارد تومان خریداری شد، گفت: این مبلغ از محل درآمد‌های داخلی شهرداری و مساعدت پنجاه درصدی سازمان شهرداری‌ها خریداری و به ناوگان موتوری شهرداری ماسوله اضافه شد.
شهردار ماسوله با اشاره به اینکه بیش از ۶۰ درصد درآمد‌های عوارضی صرف حقوق و مزایای پرسنل اداری، خدماتی، پارکبانی می‌شود، تصریح کرد: مابقی درآمد عوارضی شهرداری صرف هزینه‌های عمرانی و جاری از جمله سنگفرش بیش از ۱۰۰۰ متر مربع، خرید دو دستگاه ماشین آلات عمرانی جدید و بروزرسانی بیش از هشت دستکاه ماشین آلات عمرانی و خدماتی، تجهیز و نگهداری بیش از ۶۰ چشمه سرویس بهداشتی و اجرای برنامه‌های فرهنگی و … شده است.
وی با اشاره به اینکه پیش‌تر از این هم یک دستگاه شاسی آرنا پلاس ۶ تنی با کاربری تانکر آتش نشانی و آبرسانی به ارزش ۲ میلیارد تومان به ناوگان شهرداری ماسوله از شرکت ایران خودرو دیزل خریداری شده بود، افزود: این ماشین در مرحله نصب کاربری و تجهیز بوده و در روز‌های آتی به ناوگان شهرداری اضافه می‌شود.
نیرویی با بیان اینکه شهرداری ماسوله درآمد آنچنانی ندارد، زیرا شهر تاریخی است و صدور مجوز ساخت و ساز در آن باید از فیلتر میراث فرهنگی و گردشگری عبور کند، گفت: این شهر با حداقل درآمد توسط شهرداری اداره می‌شود که نیازمند نگاه ویژه سازمان شهرداری‌ها و مسئولان است تا بتوانیم این شهر پلکانی تاریخی را طبق نگاه ارزیابان یونسکو با کلیه وظایفی که توسط کارشناسان برعهده شهرداری گذاشته شد برای ثبت اماده کنیم.
*کتابخانه عمومی ماسوله، کتابخانه‌ای در قلب تاریخ مشروطه
کتابخانه عمومی شهر ماسوله به عنوان یکی از قدیمی‌ترین کتابخانه‌های عمومی ایران در دوران انقلاب مشروطیت و به منظور تقویت روحیه آزادی خواهی در گیلان به روایتی به سال ۱۲۸۹ توسط برخی از بزرگان این شهر با گردآوری بیش از هزار نسخه کتاب خطی ایجاد شد.
کتابخانه عمومی آیت الله شیخ محمد طاهر شرفی شهر ماسوله به عنوان یکی از قدیمی‌ترین کتابخانه‌های عمومی ایران در دوران انقلاب مشروطیت و به منظور تقویت روحیه آزادی خواهی در گیلان به روایتی به سال ۱۲۸۹ توسط برخی از بزرگان این شهر، چون مرحوم حاج زین العابدین روستا و مرحوم سید داوود علوی با گردآوری بیش ازهزار نسخه کتاب خطی ایجاد شد.
این کتابخانه عمومی که در دوران مشروطیت مامن بسیاری از مبارزین آزادی خواه از خطه گیلان بوده و جلسات و نشست‌های فراوانی را میزبانی کرده است، پس از مدتی فعالیت به دلیل آسیب‌های مکرر به سازه تعطیل و پس از گذشت دوره‌ای در سال ۱۳۴۰ به همت جعی از فرهنگ دوستان منطقه ماسوله بازگشایی شد.
کتابخانه عمومی کوچک شهر تاریخی ماسوله همچنین پس از سال‌ها فعالیت و به دلیل استقبال مردم این شهر و نیز روستا‌های پیرامون این مرکز، در سال ۱۳۷۳ و پس از مرمت و بهسازی و توسعه ساختمان به دو طبقه با نام کتابخانه عمومی آیت الله شیخ محمد طاهر شرفی ماسوله به فعالیت خود ادامه داد.
این کتابخانه عمومی که در مرکز بافت تاریخی شهر زیبای ماسوله قرار دارد دارای بخش‌های مختلفی، چون مخزن کتاب، بخش کتب مرجع، سالن مطالعه، بخش کودک، بخش نوجوان، بخش ویژه کتاب‌های کمک درسی و آموزشی، بخش کتاب‌های گیلان‌شناسی و سالن اجتماعات است.
همچنین این مرکز فرهنگی با داشتن ۱۷ هزار نسخه کتاب در موضوع و رده‌های مختلف علوم همه روزه پذیرای کودکان، نوجوانان و دوستداران کتاب و کتابخوانی از نقاط مختلف منطقه ماسوله است.
*ماسوله بدون انرژی گاز
یکی از مشکلات مردم شهر تاریخی ماسوله تأمین گاز خانگی به وسیله سیلندر‌های گازی و نفت است که هرساله با نزدیک شدن به فصل زمستان سهمیه‌بندی کپسول گاز در ماسوله تشدید می‌شود!
اما همین ماسوله که چندین کتاب میتوان درباره آن نوشت این روز‌ها گرفتار مشکلی شده که مردم را نگران کرده است، شهری که گاز شهری ندارد و مردم برای تهیه انرژی و گرمایش و پخت و پز از کپسول و نفت سفید استفاده می‌کنند که البته آن را هم باید با گاری و فرغان حمل کنند باید از جانب دولت خدمات بهتری دریافت کند و کپسول گاز و نفت سفید به وفور باشد، اما کپسول گاز و نفت سفید سهمیه‌بندی است و مردم باید برای خانه و مغازه‌های خود به منظور دریافت کپسول گاز فرایند، پر پیچ و خمی را طی کنند تا بتوانند کپسول گاز را دریافت که همین حمل و نقل تا درب منزل خود حکایت مفصل و پر هزینه‌ای دارد.