وقتی نام شهرهای باستانی را می‌شنویم، بی‌درنگ به یاد نقاط باستانی می‌افتیم با ساختمان‌های فرسوده که در اثر گذشت زمان جز دیوارها و ستون‌های سنگی، چیزی از آنها باقی نمانده است. اما شهرهای باستانی زیادی هم هستند که در اثر حوادث طبیعی به قعر اقیانوس‌ها رفته‌اند و حالا تبدیل به تمدن‌های غرق شده باستان شده‌اند.
قصر ملکه مصر
اسکندریه دومین شهر بزرگ مصر است که به آن لقب مروارید مدیترانه را داده‌اند. در کنار ساحل اسکندریه، شهری در عمق آب‌های مدیترانه فرو رفته، شهری قدیمی و کهن با مجسمه‌ها و ستون‌های سنگی؛ ویرانه‌های کشف شده‌ای که از نظر باستان‌شناسان متعلق به آخرین ملکه روم، یعنی کلئوپاترا هستند.
تا پیش از کشف این شهر در سال ۱۹۹۸، تاریخ‌شناسان بر این عقیده بودند که امپراتوری عظیم کلئوپاترا نزدیک به ۱۶۰۰ سال پیش بر اثر زلزله از بین رفته و از این رو احتمال اینکه تمدن آخرین ملکه مصر در آب‌های مدیترانه غرق شده باشد، بسیار زیاد بود.
تا اینکه شهر گمشده کشف شد و گروهی از باستان‌شناسان به سرپرستی فرانک گودی از فرانسه مامور شدند تا برای پی بردن به حقیقت این شهر باستانی، زیر آب‌های تیره اسکله اسکندریه به جست‌وجو و مطالعه بپردازند.
درجست‌وجوهای صورت گرفته، در این شهر زیر آبی، آثار باستانی بسیاری از جمله ستون‌هایی از جنس گرانیت سرخ با کتیبه‌های یونانی کشف شد که به نظر گودی، مطمئنا در این شهر قصر کلئوپاترا هم وجود دارد و از این رو تلاش برای یافتن ویرانه‌های آن همچنان ادامه دارد.
البته از دیگر یافته‌های باستانی در این شهر گمشده زیر آبی، دو مجسمه سنگی است که یکی از آنها، الهه ایسیس و دیگری صورت سنگی اسفنیکس است که به عقیده باستان‌شناسان، نمایانگر چهره پدر کلئوپاترا، شاه پتولومی دوازدهم است. با کشف این شهر، دولت مصر تصمیم گرفت تا از آن، همان گونه که در زیر آب قرار دارد، محافظت کند و موزه‌ای زیر آبی برای افرادی که تمایل به بازدید از این شهر باستانی دارند، بسازد.
تمدن گمشده
سال ۲۰۰۱ موسسه ملی تکنولوژی اقیانوس هند تصمیم گرفت تا تحقیقاتی درباره آلودگی اقیانوس انجام دهد. در این مطالعه، دانشمندان با فرستادن امواج صوتی به عمق اقیانوس متوجه شدند که سازه هندسی عظیمی در عمق ۳۶ متری وجود دارد. گروهی از غواصان متخصص به عمق ۳۶ متری اعزام شدند تا بلکه متوجه شوند که این سازه هندسی چیست و به این ترتیب پرده از راز بزرگی برداشته شد.
کشف بقایای شهری باستانی در عمق آب‌های خلیج کامبای، در ساحل غربی هندوستان تحول شگرفی در دنیای باستان شناسی به وجود آورد؛ تحولی که موجب شد باستان شناسان نگاهی دوباره به تاریخ بشر بیندازند. با کشف این شهر، بخشی از بقایای دیوارهای کهن، مجسمه، ظروف سفالی و حتی استخوان‌ها و دندان‌های انسان را نیز از آب بیرون آوردند و مطالعات روی آنها آغاز شد.
در مطالعه روی این شهر، باستان‌شناسان پی به راز بزرگی بردند؛ رازی که همه احتمالات آنها را تاکنون به هم می‌ریخت و آن راز بزرگ چیزی جز قدمت تاریخی این شهر نبود. به نظر می‌رسید این شهر باستانی در دل اقیانوس هند با هشت کیلومتر طول و سه کیلومتر عرض قسمتی از شبه‌قاره‌ای باشد که ۵ هزار سال پیش نابود شده است.
عجیب‌تر آنکه با استفاده از روش کربن ۱۲ و آزمایش اسکلت‌های به جای مانده معلوم شد که شهر حداقل متعلق به ۹۵۰۰ سال پیش است و این به آن معنا بود که شهر کشف شده در هند کهن‌تر از تمدن ۴هزار ساله هارپان است؛ تمدنی که از نظر باستان‌شناسان قدیمی‌ترین تمدن جهان به شمار می‌رفت.
این کشف بزرگ، تحول شگرفی در دنیای باستان‌شناسی به وجود آورد؛ تحولی که به عقیده گراهام هانکوک – محقق تمدن‌های گمشده – باعث شد تا هر آنچه که باستان‌شناسان تاکنون به عنوان یک مدل از تمدن باستان در ذهن داشتند، به هم بریزد و آن را از نو بنویسند.
معبد زیر آب
دریاچه فایااو واقع در تایلند از جمله دریاچه‌هایی است که ماهیگیران بسیاری برای صید به آنجا می‌روند. در زیر قسمتی از دریاچه معبدی قدیمی قرار دارد؛ معبدی که به گفته محلی‌ها، ماهیگیری که برای صید به آنجا رفته بود، درآنجا دچار توفان شد و آن را کشف کرد. این معبد کشف شده که وات تیلوکرام نام دارد، متعلق به ۵۰۰ سال پیش و دوران پادشاهی شاه تیلوکانارت، دهمین شاه از خاندان مینگرای است.
البته اگر برای دیدن این معبد به زیر دریاچه می‌روید، فکر نکنید که یک معبد کامل با دیوارهای بلند و دست نخورده را خواهید دید. تنها چیزی که از این معبد باقی مانده، فضای ۱۵ در ۳۵ متری آن است که اکنون محل زندگی هزاران ماهی رنگارنگ شده.
پس از کشف این معبد، مسؤولان به فکر افتادند تا با خشک کردن دریاچه و خارج کردن معبد از آب، آن را در معرض دید عموم قرار دهند تا از این راه درآمد بیشتری به دست آورند اما این طرح با مخالفت‌های افراد بسیاری، از جمله مخالفت آراک سینگ هیتکول – مدیر بخش هنرهای زیبا – مواجه شد زیرا از نظر او به دلیل اینکه معبد سالیان درازی زیر آب نهفته بوده، بیرون آوردن آن موجب فرسایش بیش از حد دیوارهای معبد و در نتیجه صرف هزینه و وقت بیشتر برای نگهداری از آن خواهد بود. علاوه بر این، خشک کردن آب دریاچه تاثیر بدی روی اکوسیستم و زندگی ماهیگیران محلی خواهد داشت.
تمدن باستان اروپا
آب‌های اقیانوس منجمد شمالی از جمله نقاطی است که در آن، شهر زیر آبی پیدا شده است؛ شهری که طبق تحقیقات به عمل آمده، نزدیک به هزار سال قدمت دارد و متعلق به شکارچیان دوران باستان است. البته این شهر باستانی هم توسط یافته‌های کامپیوتری بازسازی شده و طبق مطالعات به عمل آمده از این شهر، زمانی که هنوز به زیر آب نرفته بود، رودخانه‌ای از میانش رد می‌شد و دریاچه هم در آن وجود داشت که اکنون همگی آنها جزئی از آب‌های اقیانوس منجمد شمالی شده‌اند. نظر دانشمندان این است که این شهر غرق شده، در زمان تمدن باستان قسمتی از اروپا بوده است.
آتلانتیس
تقریبا بیش از ۱۰۰ سال پیش، یکی از کتابداران کتابخانه استانبول به کشف قابل توجهی دست یافت. او میان کتاب‌ها و متون قدیمی نقشه‌ای پیدا کرد که روی پوست غزال کشیده شده بود. روی نقشه هم رشته‌کوه‌هایی به چشم می‌خورد.
کتابدار محل رشته کوه‌ها را با نقشه‌های موجود آن دوران مقایسه کرد و معلوم شد که رشته کوه‌ها در محل آنتاراکتیا قرار دارند. این کشف از نظر باستان‌شناسان بسیار ارزشمند بودچرا که بسیاری از محققان ادعا می‌کنند آنتاراکتیا بقایای قاره گمشده آتلانتیس است و این نقشه هم دقیقا بر این نکته تاکید می‌کرد.
شهری در عمق ۷۰۰ متری
تابستان سال ۲۰۰۰ تصمیم بر آن شد تا روی بستری از دریا، نرسیده به کانال یوکاتان، نزدیک کوبا بین خلیج مکزیک و دریای کارائیب تحقیقاتی صورت گیرد. به این ترتیب پولینا زلیتسکی – اقیانوس‌شناسی از روسیه – همراه گروه خود، مطالعاتی را در این قسمت از بستر دریا آغاز کردند. با فرستادن امواج صوتی، نقشه‌ای که ثبت شد شبیه به راهروها و ساختمان‌هایی هرم‌گونه در زیر آب بود. با ثبت شدن این نقشه و تحقیقات بیشتر، وجود ویرانه‌های یک شهر باستانی در عمق ۷۰۰ متری مورد تایید قرار گرفت.
به عقیده پولینا، تاریخ این شهر به زمان ماقبل دوران کلاسیک و تاریخ باستان آمریکا بازمی‌گردد و از همه مهم‌تر اینکه، ساکنان آن از تمدن پیشرفته‌ای نسبت به دوران خود بهره‌مند بودند. پولینا در مصاحبه‌ای که با رویترز داشت، این شهر گمشده را این‌طور توصیف کرد: «آنچه نقشه‌نگارهای صوتی ما به ثبت رسانده‌اند، بسیار بزرگ و نامحدود است، دشتی وسیع از شن سفید که درست در مرکز آن، بناهای معماری عظیمی که ساخته دست بشر است، قرار دارد. تصور کنید که با هواپیما درست بالای شهر پیشرفته‌ای در حال پرواز هستید!
نقشه‌ای که از این شهر زیر آبی به دست آمده هم دقیقا شبیه به همین منظره‌ای است که برایتان توصیف کردم.» اگرچه تئوری‌های گروه اکتشافی پولینا براساس نقشه ثبت شده و مدل‌های کامیپوتری است و آنها از نزدیک این مکان را مشاهده نکرده‌اند اما مطالعات دقیق حاکی از آن است که به وجود آمدن چنین ساختارهایی در زیر آب – آن هم در اثر عوامل طبیعی – بسیار دور از ذهن به نظر می‌رسد.
شهر ۲هزار ساله
سال ۱۹۸۶ گروهی از غواصان در ساحل ژاپن، نزدیک جزیره یوناگونی جیما در ۱۲۰ کیلومتری تایوان شیرجه زدند تا زیر آب‌های این منطقه غواصی کنند. آنها مشغول گشت و گذار در زیر آب بودند که با صحنه عجیبی روبه‌رو شدند: سازه‌هایی عظیم که همگی از صخره‌های سنگی تراشیده شده بودند و عجیب‌تر آنکه برخی از این بناها به شکل هرم ساخته شده بودند. با این کشف بزرگ، ماساکی کیمورا – یکی از زمین‌شناسان برجسته دانشگاه ریوکیوس در ژاپن – شروع به مطالعه روی این اهرام کرد و پس از ۱۵ سال مطالعه به این نتیجه رسید که این یافته‌ها، بقایای یک شهر باستانی‌اند که ۲هزار سال پیش بر اثر زلزله به زیر آب فرو رفته است.
بسیاری گمان می‌کردند که این اشکال هرم‌گونه در اثر فرسایش صخره‌ها به دلیل قرار گرفتن در معرض آب به وجود آمده‌اند اما ادامه مطالعات کیمورا نشان می‌داد که این اهرام ساخته دست بشر است، نه فرسایش سنگ.
اگرچه در تحقیقات اولیه، قدمت این شهر ۲هزار سال تخمین زده شده بود اما هر بار که کیمورا به زیر آب شیرجه می‌زد و مطالعات بیشتری روی بناها انجام می‌داد، مصمم‌تر می‌شد که این شهر زیر آبی بیشتر از ۲هزار سال قدمت دارد و احتمالا، نزدیک به ۵ هزار سال پیش ساخته شده است.
قدمت ۵ هزار ساله این شهر هم به این معنا بود که توالی تاریخ تمدن باستان آسیای جنوبی با کشف این شهر باید از نو تنظیم می‌شد. البته در این بین، برخی از متخصصان بر این باورند که بناهای کشف شده متعلق به قوم «مو»، تمدنی باستانی در ژاپن است که براساس افسانه‌ها بین امواج ناپدید شد.
بیشتر بخوانید:
وقتی این شهر کشف شد، نظر کیمورا این بود که تمام بناها توسط فرسایش صخره‌ها به وجود آمده است و این در حالی بود که پس از اولین بار که او تصمیم گرفت به مطالعه سازه‌ها بپردازد، نظرش تغییر کرد؛ چراکه از نظر او، شواهدی مبنی بر تاثیر انسان روی تمام اهرام و دیگر بناها به چشم می‌خورد. به عنوان مثال، بر دیواره برخی از بناها تصویر شکار و شخصیت‌هایی به چشم می‌خورد که به طور حتم توسط دست بشر روی دیوارها حک شده است. کیمورا در تحقیقات خود ۱۵ ساختمان را شناسایی کرده که بزرگ‌ترین آنها ۳۰۰ متر ارتفاع دارد و بناها در فضایی به وسعت ۳۰۰ در ۱۵۰ متر ساخته شده‌اند.
227323