کاربری اجتماعی حمام نواب: شناخت کامل نقش تاریخی و فرهنگی

گردشگری

کاربری اجتماعی حمام نواب

حمام نواب در قلب تهران قدیم، فراتر از مکانی برای نظافت، به مثابه نبض تپنده حیات اجتماعی، فرهنگی و حتی اقتصادی محله عمل می کرد و محفلی برای تبادل اخبار، حل اختلافات و برگزاری آیین های سنتی بود. این بنای تاریخی با معماری خاص خود، بستری برای شکل گیری و تقویت روابط انسانی فراهم می آورد و نقش بی بدیلی در زندگی روزمره مردمان آن زمان داشت.

ورود به حمام های قدیمی تهران، به معنای قدم گذاشتن به دنیایی متفاوت بود؛ دنیایی که در آن زمان متوقف می شد، گفتگوها آغاز می گشت و خستگی ها از تن به در می رفت. در میان این حمام ها، «حمام نواب» به عنوان یکی از برجسته ترین نمونه ها، با کاربری اجتماعی غنی و معماری دلنشین، جایگاه ویژه ای در حافظه جمعی پایتخت نشینان دارد. این مقاله قصد دارد تا با روایتی جذاب و توصیفی، به ابعاد پنهان و آشکار کاربری اجتماعی این بنا بپردازد و نشان دهد که چگونه حمام نواب، آینه ای تمام نما از زندگی و فرهنگ تهران قدیم بوده است. در این بررسی، از ریشه های تاریخی و معماری خیره کننده آن تا نقش آن در شکل گیری آداب و رسوم، تبادل اطلاعات و حتی محلی برای شادی ها و غم ها، گام به گام پیش می رویم تا تصویری جامع از اهمیت اجتماعی این میراث ارزشمند ارائه دهیم.

حمام نواب کجاست و چگونه به اینجا رسید؟

سفری به گذشته تهران، ما را به کوچه ها و گذرگاه های محله های قدیمی می برد، جایی که هر خشت و آجر، داستانی از زندگی روزمره مردمان آن دوره را روایت می کند. در میان این بافت تاریخی، حمام های عمومی جایگاهی ویژه داشتند و هر کدام به نوبه خود، مرکزی برای تجمع و تعاملات اجتماعی به شمار می رفتند. حمام نواب نیز، در قلب چنین فضایی، هویت یافته است.

موقعیت جغرافیایی و دسترسی در قلب تهران قدیم

حمام نواب در محله ای تاریخی و پرجنب وجوش به نام «چاله میدان» قرار گرفته است؛ محله ای که در دوران قاجار و پهلوی، یکی از مناطق مهم و پرتردد تهران بود و نبض زندگی شهری در آن می تپید. آدرس دقیق تر این بنای ارزشمند، خیابان ۱۵ خرداد شرقی، کوچه بیک دامغانی (بازارچه حمام نواب سابق) است. این موقعیت، دسترسی به آن را در گذشته برای ساکنان محلات اطراف بسیار آسان می کرد و امروز نیز برای بازدیدکنندگان، امکان کشف گنجینه های پنهان تهران قدیم را فراهم می آورد. با ورود به خیابان ری از سه راه امین حضور، و سپس پیچیدن به کوچه سمت راست به نام دردار غربی، تابلوی حمام نواب نمایان می شود و رهگذران را به سفری در زمان دعوت می کند.

امروزه، برای دسترسی به حمام نواب، می توان از وسایل حمل ونقل عمومی بهره برد. ایستگاه متروی امام خمینی در خطوط یک و دو متروی تهران، یکی از گزینه های مناسب است؛ پس از پیاده شدن، با کمی پیاده روی به سمت خیابان ری، می توان به این حمام رسید. همچنین، می توان در ایستگاه ۱۵ خرداد پیاده شد و با ماشین های برقی تا چهارراه سیروس ادامه مسیر داد و سپس با یک پیاده روی کوتاه و لذت بخش در گذر امامزاده یحیی، پس از زیارت، به فاصله حدوداً صد متر به حمام نواب رسید. این مسیر، خود بخشی از تجربه غوطه ور شدن در بافت قدیمی تهران است که حس همراهی با تاریخ را در بازدیدکننده زنده می کند.

تاریخچه ای از بنا و بنیان گذاران

نام حمام نواب در قدیمی ترین نقشه های تهران به چشم می خورد که نشان از قدمت و اهمیت آن دارد. این بنا در دوره قاجار، توسط بانوانی نیکوکار و بافرهنگ به نام های «سارا سلطان خاتون» و «سارا حاجر خاتون»، دختران فردی ملقب به نواب، بنا شده است. بانیان این حمام با درکی عمیق از نیازهای اجتماعی و بهداشتی زمان خود، مرکزی را پایه گذاری کردند که نه تنها به رفع نیازهای اولیه می پرداخت، بلکه فضایی برای تعامل و همبستگی اجتماعی نیز فراهم می آورد.

مصالح به کار رفته در ساخت حمام نواب، خود گویای هنر و تکنولوژی معماری آن دوران است؛ آجر، آهک، ساروج، سنگ و کاشی، عناصری بودند که با مهارت تمام در کنار هم قرار گرفته اند تا بنایی مستحکم و زیبا را شکل دهند. مساحت حمام بیش از یک هزار متر مربع بوده و حدود بیست پله از سطح بازار پایین تر ساخته شده است، ویژگی ای که در معماری حمام های سنتی برای حفظ گرما و دسترسی به آب قنات رایج بود. آب مورد نیاز حمام از قنات معروف «حاج علیرضا» تأمین می شد، قنات پرآبی که به حمام زندگی می بخشید و امکان استحمام را برای اهالی فراهم می آورد. در گذشته، این حمام دارای یک چاله حوض بزرگ و سه خزینه بود که چاله حوض آن، از بزرگ ترین چاله حوض های تهران به شمار می رفت و محلی برای شنا و تفریح مردم محسوب می شد. این میراث تاریخی، در سال ۱۳۸۵ با شماره ۱۶۲۲۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید تا نسل های آینده نیز بتوانند از گنجینه های فرهنگی خود بهره مند شوند.

معماری حمام نواب: بستری برای تعاملات اجتماعی

معماری حمام نواب تنها مجموعه ای از خشت و ساروج نیست، بلکه طرحی هوشمندانه است که با در نظر گرفتن نیازهای اجتماعی و فرهنگی مردم، فضایی برای زندگی و تعامل خلق کرده است. هر جزء از این بنا، از سردر ورودی تا گرمخانه و خزینه ها، کارکردی فراتر از صرفاً بهداشتی داشته و به تقویت روابط انسانی کمک می کرد.

طراحی هوشمندانه و کارکردی برای اجتماع

دلیل اصلی ساخت حمام نواب در عمق زمین و پایین تر از سطح بازار، تنها به حفظ گرما و دسترسی آسان به آب قنات حاج علیرضا محدود نمی شد. این طراحی، حریمی مقدس و خصوصی برای افراد ایجاد می کرد که آن ها را از هیاهوی دنیای بیرون جدا کرده و به فضایی آرام و جمعی وارد می ساخت. شیب ملایم پله ها، گذار از دنیای پرمشغله خیابان به دنیای آرام و گرم حمام را تسهیل می کرد و به نوعی، آماده سازی روانی برای تجربه پیش رو بود.

معماران حمام نواب با درک عمیق از اهمیت حفظ انرژی، تمهیدات ویژه ای را به کار بستند. این بنا طوری طراحی شده بود که حداقل اتلاف گرما را داشته باشد؛ دیوارها و سقف های ضخیم، همراه با سیستم تهویه طبیعی، باعث می شدند فضای داخلی همواره گرم و مطبوع بماند. بهره گیری از قنات حاج علیرضا نیز تضمین کننده تأمین آب گرم و سرد به صورت مداوم بود. این زیرساخت های مهندسی، نه تنها رفاه مراجعه کنندگان را تضمین می کرد، بلکه فضایی پایدار برای برگزاری طولانی مدت اجتماعات و آیین ها فراهم می آورد.

بخش های مختلف و نقش هر یک در اجتماعات

هر بخش از حمام نواب، نقشی کلیدی در کاربری اجتماعی آن ایفا می کرد:

  • سردر ورودی و هشتی: این بخش، نقطه ی آغازین تجربه حمام بود. سردر با تزئینات کاشی کاری و طاق های قوسی شکل خود، بازدیدکننده را به فضایی سنتی و دلنشین دعوت می کرد. هشتی، به عنوان یک فضای انتقالی، بین دنیای بیرون و حمام قرار می گرفت. در اینجا، افراد برای لحظه ای درنگ می کردند، کفش های خود را درآورده و خود را برای ورود به فضایی دیگر آماده می ساختند. این مکث کوتاه، به مثابه آغازی بر فاصله گرفتن از دغدغه های روزمره و ورود به دنیای معاشرت و آرامش بود.
  • سر بینه (رختکن): محفلی برای انتظار، گپ و گفت و تبادل اخبار: سر بینه، قلب تپنده تعاملات اجتماعی در حمام بود. این فضای وسیع، اغلب هشت ضلعی یا دایره ای، با سکوهای سنگی در اطراف، محلی برای تعویض لباس، انتظار دوستان و گپ و گفت های طولانی بود. نورگیرهای شیشه ای در سقف گنبدی، نوری ملایم و دلنشین به داخل می پاشید که به همراه صدای ریزش آب، فضایی آرامش بخش و صمیمی ایجاد می کرد. در این بخش بود که اخبار محله، شایعات روز و حتی تصمیم گیری های مهم خانوادگی به اشتراک گذاشته می شد. حمامی یا مسئول رختکن نیز، با مدیریت ورود و خروج، نه تنها از وسایل شخصی افراد مراقبت می کرد، بلکه گاهی خود واسطه ای برای گفتگوها و حل و فصل اختلافات بود. اینجا نقطه شروع و پایان یک تجربه اجتماعی بود.
  • گرمخانه و خزینه ها: فضایی برای معاشرت های صمیمی تر و خدمات بهداشتی: پس از سر بینه، نوبت به گرمخانه و خزینه ها می رسید، جایی که گرمای مطبوع و بخار آب، فضایی متفاوت را رقم می زد. گرمخانه، اصلی ترین بخش برای شستشو و تطهیر بود. در اینجا، علاوه بر نظافت، دلاکان با مهارت خاص خود، به مشت و مال و ماساژ بدن می پرداختند که نه تنها خستگی را از تن می ربود، بلکه به سلامت جسمانی نیز کمک می کرد. گفتگوها در گرمخانه، عمیق تر و خصوصی تر می شد.

    حمام های عمومی، از جمله حمام نواب، نه تنها محلی برای نظافت بودند، بلکه به عنوان کانون های اصلی تعاملات اجتماعی، تبادل اخبار و حتی محلی برای تصمیم گیری های مهم در جامعه قدیم ایران عمل می کردند.

    خزینه های آب گرم و سرد، حوضچه هایی بودند که امکان آب تنی و شنا را فراهم می آوردند و در فصول گرم و سرد، هر یک کارکرد خاص خود را داشتند. این فضاها، محلی برای بازی کودکان، یا استراحت بزرگسالان پس از یک دلاکی جانانه بود.

  • بخش های پشتیبانی (آتش خانه، تون): اگرچه این بخش ها به صورت مستقیم محل تجمع نبودند، اما نقش زیربنایی آن ها در ایجاد فضای مناسب برای تجمع و کاربری اجتماعی حمام انکارناپذیر است. آتش خانه که معمولاً در زیر حمام قرار داشت، وظیفه تأمین گرمای آب و هوای گرم حمام را از طریق هیزم یا زغال سنگ بر عهده داشت. دودکش ها و کانال های انتقال گرما (تون ها) نیز، این حرارت را به قسمت های مختلف حمام منتقل می کردند. بدون عملکرد صحیح این بخش ها، حمام نمی توانست کارکرد اجتماعی و بهداشتی خود را به نحو احسن ایفا کند.

اوج کاربری اجتماعی: حمام نواب، آینه زندگی

حمام نواب، فراتر از یک سازه، آینه ای بود که تمام جوانب زندگی اجتماعی، فرهنگی و حتی بهداشتی مردم تهران قدیم را بازتاب می داد. این بنا شاهد شادی ها و غم ها، گفتگوها و تصمیمات، و محلی برای رشد و بالندگی روابط انسانی بود.

حمام به مثابه پاتوق و مرکز اطلاع رسانی محلی

در دورانی که وسایل ارتباط جمعی مدرن وجود نداشت، حمام های عمومی، به ویژه حمام نواب، به پاتوق های اصلی برای تبادل اخبار و اطلاعات تبدیل شده بودند. مردم در فضایی آرام و صمیمی، آخرین رویدادهای محله، قیمت اجناس در بازار، وضعیت سلامتی آشنایان و حتی شایعات روز را با یکدیگر به اشتراک می گذاشتند. حمام نواب محفلی بود که در آن، گاهی اختلافات خانوادگی و محلی مطرح شده و با وساطت ریش سفیدان حاضر، به صلح و سازش می انجامید. اینجا محلی بود برای دیدارهای دوستانه، تقویت روابط خانوادگی و همسایگی، و حتی شکل گیری آشنایی های جدید که به ازدواج ختم می شد.

مراسم ها و آیین های ویژه در حمام نواب

حمام نواب نقش محوری در برگزاری بسیاری از آیین ها و مراسم های سنتی ایران داشت که هر یک، داستانی از زندگی و باورهای مردم را روایت می کنند:

حمام عروسی و آیین های شادمانی

یکی از باشکوه ترین و مهم ترین آیین هایی که در حمام نواب برگزار می شد، «حمام عروسی» بود. چند روز پیش از جشن عروسی، عروس همراه با خانواده و دوستان صمیمی خود، با ساز و دهل و شادی فراوان به حمام می رفت. این مراسم، تنها یک شستشوی ساده نبود، بلکه جشنی تمام عیار با رقص، آواز، حنابندان و آراستن عروس بود. این تجربه جمعی، به عروس کمک می کرد تا با آرامش و شور و شوقی وصف ناپذیر، خود را برای آغاز زندگی مشترک آماده کند. مردان نیز، داماد را به حمام می بردند و او را با آیین های خاصی آماده می ساختند.

چله بری و نوید زندگی نو

مراسم «چله بری» یا «حمام زایمان»، آیین دیگری بود که برای مادر و نوزاد تازه متولد شده، اهمیت فراوانی داشت. بر اساس باورهای قدیمی، مادر تا چهل روز پس از زایمان نباید از خانه خارج می شد. پس از پایان این دوره، او را با جشنی کوچک به حمام می بردند تا با غسل و پاکیزگی، به زندگی عادی بازگردد و نحسی چله از او دور شود. این مراسم نمادی از آغاز فصلی جدید در زندگی مادر و نوزاد بود و اغلب با دعاهای خیر و آرزوهای نیک همراه می شد.

حنابندان و رسم و رسوم دیرین

مراسم «حنابندان» عروس، اغلب در حمام های عمومی برگزار می شد. در این مراسم، دستان عروس و گاهی دوستان و خواهرانش با حنا نقش بسته می شد که نمادی از خوشبختی، برکت و زیبایی بود. فضایی شاد و زنانه در حمام شکل می گرفت که پر از زمزمه های شادمانی، آرزوهای خوب و آماده سازی عروس برای شب عروسی بود.

حمام عید و روزهای خاص

در آستانه عید نوروز و سایر مناسبت های مذهبی و ملی، مردم برای پاکیزگی و آراستگی جسم و روح به حمام می رفتند. حمام عید، به مثابه آغازی نو و نمادی از تحول و پاکیزگی برای استقبال از سال جدید یا اعیاد مذهبی بود. اهمیت نظافت در این ایام، جنبه ای آیینی و معنوی نیز به خود می گرفت و باور بر این بود که با پاکی جسم، روح نیز تطهیر می شود.

مرکز خدمات بهداشتی و درمانی سنتی

حمام نواب، تنها مکانی برای شستشو نبود، بلکه مرکزی برای ارائه خدمات بهداشتی و درمانی سنتی نیز محسوب می شد:

  • دلاکی و ماساژ: دلاک ها، که اغلب مردان قوی هیکل و ورزیده ای بودند، نقش مهمی در فرهنگ حمام داشتند. آن ها با استفاده از کیسه، لیف و صابون های سنتی، به شستشو و لایه برداری پوست می پرداختند و سپس با مشت و مال و ماساژ، خستگی را از تن مراجعه کنندگان می ربودند. این ماساژها، نه تنها جنبه آرامش بخش داشتند، بلکه به بهبود گردش خون و تسکین دردهای عضلانی نیز کمک می کردند. دلاک ها علاوه بر این خدمات، گاهی نقش مشاور و شنونده ای امین را برای مراجعان ایفا می کردند.
  • حجامت و سایر اعمال طبی سنتی: در برخی حمام های بزرگ تر مانند حمام نواب، افراد متخصص به انجام اعمال طبی سنتی نظیر حجامت می پرداختند. این خدمات درمانی، بخشی از باورهای مردم در حفظ سلامتی و پیشگیری از بیماری ها بود و حمام، با محیط گرم و رطوبت خود، فضایی مناسب برای این گونه اعمال فراهم می آورد. حمامی ها (متولیان حمام) نیز، علاوه بر مدیریت امور داخلی، بر ارائه این خدمات نظارت داشتند و گاهی خود به نوعی، طبیبان محلی به شمار می رفتند.

محل تفریح و اوقات فراغت

پس از گذراندن مراحل نظافت و دلاکی، بسیاری از افراد وقت خود را در بخش هایی از حمام برای استراحت و تفریح می گذراندند. اینجا محلی بود برای نوشیدن چای، استعمال قلیان و صحبت های دوستانه که گاه ساعت ها به طول می انجامید. حمام نواب، فرصتی برای فرار از روزمرگی و دغدغه های زندگی شهری فراهم می آورد؛ فضایی که در آن، جسم و روح به آرامش می رسید و ذهن از فشارها رها می شد. این بُعد تفریحی، حمام را به یک مرکز کامل اجتماعی تبدیل می کرد که نه تنها نیازهای بهداشتی، بلکه نیازهای روانی و اجتماعی مردم را نیز پوشش می داد.

تحولات و تغییرات کاربری در گذر زمان

با گذشت زمان و تغییر سبک زندگی مردم، حمام نواب نیز مانند بسیاری از بناهای تاریخی، دستخوش تحولات و تغییراتی در کاربری خود شد. این تغییرات، بازتابی از دگرگونی های اجتماعی و فرهنگی جامعه ایران است.

دوران پهلوی و کاهش تدریجی اهمیت اجتماعی

در دوران پهلوی و با ورود مظاهر تمدن جدید به ایران، به تدریج اهمیت اجتماعی و کاربری حمام های عمومی رو به کاهش نهاد. ساخت حمام های شخصی در خانه ها و رواج لوله کشی آب گرم، نیاز مردم به حمام های عمومی را کمتر کرد. حمام نواب که در گذشته حتی مورد استفاده درباریان پهلوی اول نیز قرار می گرفت، با کاهش تدریجی متقاضیان مواجه شد. هزینه های نگهداری و اداره حمام، برای متولیان آن بسیار سنگین شد و در نهایت، شهرداری تهران مالکیت این بنا را بر عهده گرفت. این تغییر مالکیت، نقطه عطفی در سرنوشت حمام نواب بود که آن را از کاربری سنتی خود دور کرد و به سمت آینده ای نامعلوم سوق داد.

حمام نواب در سینما: شهرت حمام قیصر

در میان تمامی تغییرات، رویدادی فرهنگی، بار دیگر توجه عمومی را به حمام نواب جلب کرد. این اتفاق، استفاده از فضای حمام به عنوان لوکیشن اصلی در فیلم «قیصر» به کارگردانی مسعود کیمیایی بود. فیلم قیصر که یکی از آثار ماندگار سینمای ایران محسوب می شود، نام و تصویر حمام نواب را در اذهان عمومی جاودانه ساخت.

پس از اکران این فیلم، بسیاری از مردم و علاقه مندان به سینما، برای بازدید از «حمام قیصر» که در واقع همان حمام نواب بود، به این مکان مراجعه می کردند. این شهرت ناگهانی، توجه ها را به حفظ و مرمت این بنای تاریخی دوچندان کرد و زمینه را برای احیای آن فراهم آورد. تأثیر سینما بر احیای یک بنای تاریخی، نمونه ای درخشان از پیوند هنر و میراث فرهنگی است.

تغییر کاربری به مرکز صنایع دستی

با تلاش های شهرداری منطقه ۱۲، اتحادیه صنایع دستی کشور و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران، حمام نواب در سال ۱۳۹۰ تغییر کاربری داد و به «مرکز صنایع دستی شهر تهران» تبدیل شد. این اقدام هوشمندانه، نه تنها به حفظ و نگهداری این بنای تاریخی کمک کرد، بلکه کاربری جدیدی را برای آن تعریف نمود که با روح فرهنگی و هنری این مکان همخوانی داشت. در حال حاضر، این مرکز به معرفی و عرضه صنایع دستی تهران و ایران می پردازد و میزبان کارگاه ها و نمایشگاه های هنری است.

اگرچه فعالیت های عمومی حمام نواب در طول سال محدود شده و طبق گفته ها، تنها در ایام نوروز برای بازدیدکنندگان باز است (از ۸ صبح تا ۶ عصر)، اما این تغییر کاربری به آن اجازه داده است تا همچنان به عنوان یک مرکز فرهنگی و هنری، زنده و پویا باقی بماند. ثبت ملی آن در سال ۱۳۸۵ نیز، ضامن حفظ هویت تاریخی این بنا برای نسل های آینده است.

اهمیت حفظ و بازدید از حمام نواب: نگهبان حافظه جمعی

در دنیای امروز که سرعت تغییرات سرسام آور است، حفظ بناهای تاریخی مانند حمام نواب، بیش از پیش اهمیت پیدا می کند. این بناها نه تنها سازه هایی باستانی نیستند، بلکه اسنادی زنده از تاریخ اجتماعی و فرهنگی یک ملت به شمار می روند و نگهبان حافظه جمعی ما هستند.

حمام نواب به عنوان یک سند زنده، ما را با سبک زندگی، آداب و رسوم، باورها و تعاملات اجتماعی گذشتگان آشنا می کند. بازدید از این مکان، تنها یک تفریح نیست، بلکه فرصتی است برای درک عمیق تر ریشه های فرهنگی خود و مشاهده مستقیم جلوه هایی از معماری سنتی ایرانی. هر گوشه از حمام نواب، داستانی از زندگی روزمره مردم، از دلاکی و ماساژ تا تبادل اخبار و برگزاری آیین های شادمانی را در خود نهفته دارد و این داستان ها، بخش جدایی ناپذیری از هویت ما هستند.

دعوت به بازدید از حمام نواب، دعوتی است به کشف گنجینه های پنهان تهران و غوطه ور شدن در تاریخ. گردشگران داخلی و خارجی با بازدید از این بنا، می توانند فراتر از جاذبه های مدرن، با روح واقعی فرهنگ ایرانی آشنا شوند. حمام نواب، پتانسیل بالایی در گردشگری فرهنگی امروز تهران دارد و می تواند به عنوان یک نماد از پویایی اجتماعی گذشته، الهام بخش درک بهتر از گذشته و برنامه ریزی برای آینده باشد. در واقع، این بنای تاریخی، پلی است بین گذشته و حال، که به ما کمک می کند تا ارزش های فرهنگی و اجتماعی نیاکان خود را ارج نهیم و آن ها را به نسل های آینده منتقل کنیم.

نتیجه گیری: حمام نواب، نمادی از پویایی اجتماعی گذشته

حمام نواب، با قدمت دیرینه و معماری فاخر خود، نه تنها یک بنای تاریخی، بلکه نمادی از پویایی و غنای کاربری اجتماعی حمام نواب در تهران قدیم است. این حمام، فراتر از یک فضای صرفاً بهداشتی، به عنوان قلب تپنده حیات اجتماعی، فرهنگی، و حتی اقتصادی محله عمل می کرد. از تبادل اخبار و حل اختلافات گرفته تا برگزاری آیین های شادمانه ای چون حمام عروسی و چله بری، هر خشت این بنا روایتگر بخش مهمی از زندگی مردمان این دیار بوده است.

این مقاله نشان داد که چگونه طراحی هوشمندانه حمام، فضایی برای تعاملات صمیمی و گسترش روابط انسانی فراهم می آورد و دلاکان و حمامی ها، تنها خدمت رسان نبودند، بلکه نقش های اجتماعی و درمانی مهمی ایفا می کردند. با گذشت زمان، اگرچه کاربری اصلی حمام نواب تغییر کرد و با شهرت یافتن در فیلم «قیصر» و تبدیل شدن به «مرکز صنایع دستی»، راهی جدید برای ادامه حیات یافت، اما روح اجتماعی و فرهنگی آن همچنان زنده است.

حفظ و بازدید از حمام نواب، به معنای ارج نهادن به میراثی ارزشمند است که دریچه ای به درک عمیق تر فرهنگ و تاریخ جامعه ما می گشاید. این بنا، همچنان یک گنجینه زنده و الهام بخش است که اهمیت تداوم حفاظت از چنین یادگارهایی را به ما یادآوری می کند تا پویایی اجتماعی گذشته را به آیندگان منتقل کنیم و از آن درس بگیریم.