درصورتی که فردی به دیگری بدهکار باشد و از پرداخت بدهی خود سربازند و در نتیجه وصول آن مال از وی ممکن نباشد، در این شرایط قانونگذار به فرد بستانکار یا صاحب مال این اجازه را می‌دهد تا طلب یا مال را به وسیله دادگاه توقیف کرده و در صورت اقتضا علیه او اقامه دعوا کند. در اینجاست که مفهومی با نام قرار تامین خواسته مطرح می شود. در ادامه به جزئیات بیشتر در این زمینه به نقل از بهترین وکیل طلاق در تهران خواهیم پرداخت.
قرار تامین خواسته چیست؟
به طور کلی تامین در لغت به معانی ایمن کردن و در اصطلاح حقوقی به عنوان یکی از تدابیر احتیاطی به معنای تأمین خواسته ای است که به وسیله آن خواهان عین خواسته یا معادل آن از اموال خوانده را تا پایان دادرسی به درآورده و تا وصول طلب خود از نقل و انتقال آن جلوگیری می‌کند. به عبارت دیگر، هر گاه شخصی از دیگری طلبی داشته یا مالی به او امانت داده باشد، اما پس از مدتی شخص مورد نظر از استرداد دین یا مال خودداری کند، قانونگذار به بستانکار یا صاحب مال این را اجازه می‌دهد تا بدون اطلاع فرد بدهکار طلب یا مال را به وسیله دادگاه توقیف کرده و سپس علیه او اقامه دعوا کند. به این ترتیب قرار تامین خواسته صادر می شود.
شرایط صدور قرار تامین خواسته چیست؟
مطابق قوانین حقوقی صدور قرار تامین خواسته نیازمند شرایطی است که باید رعایت شود. برای اینکه بتوان در دادگاه اقدام به تامین خواسته نمود خواهان باید این درخواست را تقدیم دادگاه نماید. به این منظور فرد خواهان این امکان را دارد تا قبل از تقدیم دادخواست، ضمن دادخواست یا در جریان دادرسی خواسته اش را برای دادگاه مربوطه مطرح کند.
به بیان دیگر، صدور قرار تأمین خواسته، مستلزم درخواست خواهان است که این شرط در ماده 108 قانون آیین دادرسی مدنی پیش‌بینی شده است. همچنین هیچ دادگاهی نمی‌تواند به دعوایی رسیدگی کند؛ مگر اینکه شخص یا اشخاص ذی نفع یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی آنان رسیدگی به دعوا را برابر قانون درخواست کرده باشند.
به علاوه، خواهان می‌تواند قبل از تقدیم دادخواست یا ضمن دادخواست راجع به اصل دعوا یا در جریان دادرسی تا وقتی که حکم قطعی صادر نشده، در موارد زیر از دادگاه درخواست تأمین خواسته کند و دادگاه مکلف به قبول آن است. بنابراین، طبق ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی خواهان می‌تواند در موارد زیر از دادگاه درخواست تامین خواسته کند:
- اگر دعوا مستند به سند رسمی باشد دادگاه مکلف است در صورت احراز شرایط مقرر به درخواست خواهان بدون گرفتن تامین از وی نسبت به صدور قرار تامین خواسته اقدام کند.
- خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد؛ مطابق ماده ۹۵۲ قانون آئین دادرسی مدنی تفریط عبارت از ترک عملی که به موجب قرارداد یا متعارف برای حفظ مال غیرلازم است.
- اسناد تجاری واخواست شده که به موجب قانون دادگاه مکلف به قبول درخواست تامین باشد مانند برات، سفته و چک؛ به موجب ماده ۲۹۲ قانون تجارت پس از اقامه دعوا محکمه مکلف است به مجرد تقاضای دارنده براتی که به علت عدم تأدیه اعتراض شده است معادل وجه برات را از اموال مدعی علیه به عنوان تامین توقیف کند.
از سوی دیگر جهت صدور قرار تامین خواسته باید به نکاتی توجه کرد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خواسته باید قطعی باشد یعنی حق مورد ادعای متقاضی باید قطعیت داشته و قابل مطالبه باشد و تحقق وجود آن موقوف به وقوع یا عدم وقوع حادثه‌ای در آینده نباشد.
- میزان خواسته باید معلوم یا عین معین باشد مالی باشد که مستقیما قابل ارزیابی به پول باشد.
- صدور قرار تامین به درخواست خواهان یا نماینده او نیاز دارد پس درخواست کننده باید نفع، سمت و اهلیت قانونی داشته باشد.
- قرار تامین تجدید نظر نمی‌باشد، ولی قابل اعتراض در همان دادگاه می‌باشد.
قرار تامین خواسته چگونه اجرا می شود؟
طبق ماده ۱۲۲ قانون آئین دادرسی مدنی قرار تامین خواسته به معنای اعم از منقول یا غیر منقول است. اجرای این قرار ممکن است بدون نیاز به اقدامات مرجع اجرا صورت گیرد؛ به این معنا که خوانده پس از آگاهی از صدور قرار تامین خواسته، حسب مورد مالی را که باید بازداشت شود یا یکی از اموال خود را برای توقیف به اجرای احکام معرفی می‌کند. اما در اکثر موارد قرار تامین خواسته با اقدامات قانونی به خوانده تحمیل می‌شود.
نکته ای که باید در اینجا مورد توجه قرار داد این است که اجرا قرار تامین خواسته با اجرای احکام قطعی تفاوت زیادی ندارد، زیرا قرار تامین خواسته با بازداشت مال، اجرا شده تلقی میگردد اما در اجرای احکام قطعی پس از بازداشت مال، حسب مورد آن را به محکوم‌له می‌دهند و یا به فروش می‌رسانند و از حاصل فروش آن، محکوم‌به وصول و به محکوم‌له داده می‌شود.
لازم به ذکر است که قرار تامین باید فوری به خوانده ابلاغ و پس از آن اجرا شود. با این حال باید توجه داشت که هدف تامین خواسته در امنیت قرار دادن خواسته است و تاخیر در اجرای این قرار ممکن است دستیابی به این هدف را غیر ممکن سازد. بنابراین، قانون آئین دادرسی مدنی، ابلاغ فوری قرار تامین خواسته را لازم دانسته است و در مواردی که ابلاغ فوری قرار ممکن نباشد و تاخیر در اجرای قرار موجب تضییع یا تفریط خواسته شود، به درخواست خواهان ابتدا قرار تامین خواسته اجرا می‌شود و سپس ابلاغ صورت می‌گیرد.
آثار صدور قرار تامین خواسته چیست؟
اجرای قرار تامین خواسته دارای آثاری نسبت به طرفین دعوا و اشخاص دیگر به دنبال دارد که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- در مورد خواهان: در مقابل سایر طلبکاران حق تقدم برای خواهان ایجاد می‌شود و مال از تضییع مصون می‌ماند.
- در مورد خوانده: هرگونه نقل و انتقال نسبت به عین اعم از منقول یا غیرمنقول ممنوع بوده و این اثر حتمی است، ولی اثر احتمالی آن استحقاق خوانده برای مطالبه خسارت ناشی از اجرای قرار تامین خواسته می‌باشد.
- در مورد ثالث شخص ثالث: در صورتی که مال مورد درخواست تامین نزد شخص ثالثی باشد حق انتقال و تهاتر آن مال را ندارد.
گروه وکلای عدل ایرانیان با سابقه درخشان و پرونده های موفق طی سال های اخیر آماده بررسی پرونده های قضایی و مشاوره های تخصصی در حوزه های مختلف حقوقی می باشد. با اعتماد به این موسسه می توانید از استیفای کامل حقوق قانونی خود اطمینان خاطر داشته باشید.
زمان طرح تقدیم درخواست تأمین خواسته
- قبل از طرح دعوی اصلی
- ضمن تقدیم دادخواست
- در جریان دادرسی تا زمانی که حکم قطعی صادر نشده است.
- در صورتی که دادگاه به درخواست خواهان قبل از طرح دعوی اصلی، اقدام به صدور قرار تامین خواسته نماید، خواهان مکلف است ظرف ده روز در دادگاه صالح اقامه دعوی نماید و الا به درخواست خوانده، قرار تأمین صادره توسط دادگاه ملغی الاثر خواهد گردید.
شرایط صدور قرار تأمین خواسته چیست؟
- صدور قرار تامین خواسته به درخواست خواهان یا نماینده او نیاز دارد، پس درخواست کننده باید ذی نفع باشد.
- خواسته باید منجر ( قطعی ) باشد، یعنی حق مورد ادعای خواهان باید قابل مطالبه باشد و قطعیت داشته باشد و تحقق وجود آن موقوف به وقوع یا عدم وقوع حادثه ای در آینده نباشد.
- میزان خواسته باید معلوم یا عین باشد، یعنی خواسته باید مالی بوده و مستقیما قابل ارزیابی به پول باشد. اما نسبت به خواسته غیرمالی مانند درخواست طلاق، درخواست تخلیه خانه و غیره نمی‌توان درخواست تأمین کرد، اگر چه به طور غیر مستقیم ارزش مالی داشته باشند؛ چون در موازین حقوقی ما توقیف آن عملاً غیر ممکن است.
آثار اجرای قرار تأمین خواسته
- در مورد خواهان : در مقابل سایر طلبکاران حق تقدیم برای خواهان ایجاد می شود و مال از تضییع مصون می ماند.
- در مورد خوانده : هرگونه نقل و اتقال نسبت به عین اعم از منقول و غیر منقول ممنوع است، بعد از توقیف در صورتی که خوانده مال توقیف شده را انتقال دهد خواهان می تواند تقاضای ابطال چنین انتقالی را از دادگاه نماید. همچنین خوانده حق دارد خسارت ناشی از اجرای قرار تأمین خواسته را در صورتی که خواهان به موجب حکم قطعی محکوم به بطلان دعوا شود از دادگاه صادر کننده قرار مطالبه کند.
- در مورد ثالث که مال مورد درخواست تأمین نزد او می باشد و یا خوانده از او طلبکار می باشد و همین مال یا طلب جهت توقیف به دادگاه معرفی می شود و پس از توقیف حق انتقال و تهاتر آن مال را ندارد.
رعایت مستثنیات دین در اجرای قرار تأمین خواسته
مطابق ماده 129 قانون آیین دادرسی مدنی در کلیه مواردی که تأمین مالی یعنی ( توقیف مال )، منتهی به فروش آن گردد رعایت مقررات مربوط به مستثنیات دین الزامی است. با توجه به این نکته هر گاه خواسته مال معینی باشد ( مانند یک منزل مسکونی ) اگر چه از مستثنیات دین شمرده شود توقیف آن مجاز است. زیرا بازداست منتهی به فروش آن مال نمی شود و عین آن درصورتی که رأی قطعی به نفع خواهان صادر شود به او داده می شود.
صدور قرار تأمین خواسته بدون گرفتن تأمین از خواهان
- هنگامی که دعوا مستند به سند رسمی می باشد.
- در صورتی که خواسته و موضوع دعوا در معرض تفریط و تضییع باشد و این امر باید توسط خواهان ثابت شود با هر دلیلی از جمله شهادت شهود، تحقیق محلی و قراین و امارات و غیره.
- چنان چه دعوا درباره اسناد تجاری واخواست شده مانند برات، سفته، چک است.
صدور قرار تأمین خواسته با گرفتن تأمین از خواهان
در غیر از موارد بالا، خواهان وظبفه دارد که در ابتدای کار خسارت احتمالی که ممکن است از محل صدور قرار تأمین خواسته به خوانده وارد شود را نقداٌ به صندوق دادگستری پرداخت نماید و بعد پرداخت خسارت قرار تأمین خواسته صادر و می تواند آن را اجرا نماید.
قواعد اجرای قرار تأمین خواسته
اجرای این قرار به همان ترتیبی که در قانون اجرای احکام مدنی به آن اشاره شده است، بنابراین پس از صدور قرار تأمین خواسته، مدیر دفتر دادگاه یکی از مأمورین اجرای حکم را مامور اجرای حکم می نماید. در اجرای قرار تأمین خواسته با درخواست خواهان استعلام سه گانه از راهور، بانک مرکزی و اداره ثبت املاک صورت می پذیرد. اجرای قرار تأمین خواسته نیاز به صدور اجرائیه ندارد، البته قرار تأمین باید ابتدا ابلاغ شود و سپس اجرا گردد، مگر در موارد ضروری که اول اجرا می شود و سپس ابلاغ میگردد. بنابراین ، اگر تأخیر در اجرای قرار باعث تضییع و تفریط خواسته گردد، ابلاغ به خوانده ممنوع است و باید فوری اجرا شود و بعد از آن به خوانده ابلاغ گردد.
موارد مرتفع شدن قرار تأمین خواسته چیست؟
- در صورتی که حکم قطعی علیه خواهان صادر شود یا خواهان نسبت به استرداد دعوا یا دادخواست اقدام نماید.
- در صورتی که موجباتی که به خاطر آن درخواست تأمین صادر شده است از بین برود.
- در صورتی که خواهان تا 10 روز از صدور قرار تأمین خواسته نسبت به اصل دعوا دادخواست ندهد.