یک مقام مسئول در گفت‌وگو با آنا:
مدیر کل دفتر مشاوره، سلامت و سبک زندگی وزارت علوم گفت: کمتر از ۵ درصد از دانشجویان کشور دارای نظام مسائل و مشکلات هستند که اساس دانشگاه نقشی در ایجاد آنها نداشته است.
ابراهیم نعیمی، مدیر کل دفتر مشاوره، سلامت و سبک زندگی وزارت علوم و تحقیقات و فناوری در گفت‌وگو با خبرنگار گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، درباره وضعیت سلامت روان دانشجویان دانشگاه‌های کشور اظهار کرد: در جامعه کنونی شاهد مشکلات متعددی هستیم، اما این چالش‌ها در بین دانشجویان با درصد کمی وجود دارد و آنها جزء سالم‌ترین اقشار جامعه هستند.
وی با بیان اینکه نوع چالش‌ها و مسائل دانشجویان با مردم از جهاتی مشابه و از جهات دیگر خاص و متقاوت است؛ تاکید کرد: هر سال در بدو ورود دانشجویان به دانشگاه غربالگری را در دستور کار خود قرار می‌دهیم تا اگر دچار آسیب‌هایی هستند به شناسایی و درمان آنها اقدام کنیم، کمتر از ۵ درصد از دانشجویان کشور دارای نظام مسائل و مشکلات هستند که اساسا دانشگاه نقشی در ایجاد آنها نداشته است.
نعیمی تصریح کرد: یکی از خلاء‌های کشور این بوده است که سلامت روان فارغ التحصیلان را ارزیابی نمی‌کردیم تا در یابیم که سلامت روان آنها شبیه دوران ورودشان به دانشگاه بوده است یا خیر، در سال گذشته این طرح با تعداد اندکی آغاز شد و در خرداد ۱۴۰۳ با جامعه آماری بزرگ‌تر آغاز می‌کنیم تا سلامت روان دانشجویان را در زمان فارغ التحصیلی قضاوت کنیم تا تحلیل دقیق تری به دست آوریم و مرتبط با مشکلاتشان برنامه‌هایی را در دستور کار قرار دهیم.
مشکلات تحصیلی؛ مهم‌ترین چالش دانشجویی کشور
مدیر کل دفتر مشاوره، سلامت و سبک زندگی وزارت علوم ادامه داد: مشکلات تحصیلی، مهم‌ترین مسئله دانشجویان کشور است؛ چرا که تعدادی از دانشجویان به درستی انتخاب رشته نمی‌کنند و در زمان تحصیل متوجه می‌شوند که رشته آنها آینده شغلی مناسب ندارد یا متناسب با ویژگی‌های شخصیتی نیست یا در فهم و یادگیری دچار مشکل هستند، در نتیجه درصدی از دانشجویان در گیر این مسئله هستند و برخی از دانشجویان دیگر دچار مشکلات یادگیری هستند، مثلا در برنامه ریزی آموزشی و تحصیلی ضعف دارد یا دچار تنش‌های بیرون از دانشگاه هستند که در محل دانشگاه با آن درگیر می‌شوند و همین افت تحصیلی آنها را رقم می‌زند.
لزوم فرایندی شدن انتخاب رشته دانش آموزان
نعیمی گفت: دانشجویان مقطع کارشناسی بیشتر با چالش آسیب‌های روانی مواجهه هستند. با آموزش و پرورش همکاری‌هایی در جهت ارتقای سلامت روان دانشجویان داریم، اما مهم‌ترین نکته‌ای که به این نهادخانه گفته ایم این است که انتخاب رشته نقطه‌ای است، یعنی به دانش آموز پایه نهم بر اساس فرایند تحصیلی که داشته پیشنهاد می‌شود در کدام رشته ادامه تحصیل دهد، در صورتی که انتخاب رشته باشد فرایندی شود، یعنی واحد‌های درسی پایه‌های هفتم، هشتم و نهم باید در ارتباط با شناخت و توانمندی‌ها و علایق دانش آموزان، شناخت جامعه و بازار کار، تطابق ویژگی‌های دانش آموز با مشاغل آینده صورت پذیرد.
مدیر کل دفتر مشاوره، سلامت و سبک زندگی وزارت علوم با بیان اینکه ۱۵ تا ۲۰ درصد دانشجویان به رشته‌های تحصیلی خود علاقه‌ای ندارند و از آن ناامید می‌شوند؛ تاکید کرد: وظیفه داریم بر اساس داده‌هایی که از جمعیت دانشجویی به دست می‌آوریم مشکلات را به وزارت آموزش و پرورش منتقل کنیم تا بر اساس آن تدبیراتی صورت گیرد، هم اکنون وزارت علوم این کار را انجام داده است و آموزش و پرورش باید اقدامات انجام شده را ذکر کند.
ژاپن؛ بالاترین کشور در رفتار‌های خود آسیب رسان
نعیمی با اشاره به وضعیت رفتار‌های خود آسیب رسان اظهار کرد: رفتار‌های خود آسیب رسان در همه دنیا وجود دارد و معیار آن از هر ۱۰۰ هزار نفر است و بالاترین آمار را کشور ژاپن با ۱۶ از هر ۱۰۰ هزار نفر داراست، نرم کشور ایران حول عدد ۵ از ۱۰۰ هزار نفر است، اما در جامعه دانشگاهی بسیار اندک است. سال ۱۴۰۱ نسبت به ۱۴۰۰ روند کاهشی داشته است و امیدواریم این روند مجدد کاهش یابد؛ چرا که تاکنون ۱ دانشجو بیشتر رفتار خود آسیب رسان نداشته است که در دانشگاه شیراز به آن پی برده ایم، البته در برخی از دانشگاه‌ها اقداماتی انجام شده و با مداخلات همکاران منجر به مرگ فرد نشده است.
وی درباره تاثیر سلامت روان بر پیشگیری از ترک تحصیل دانشجویان گفت: ترک تحصیل دانشجویان بیش از اختلالات روانشناختی مربوط به متغیر‌های اجتماعی و اقتصادی جامعه است. مثلا، برخی از رشته‌ها دارای آینده شغلی درخشانی نیستند و رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با وزیر علوم فرمودند که در رشته‌های بدون اشتغال دانشجو تربیت نکنید و پس از آن وزیر علوم پیوست اشتغال را در رشته‌های تحصیلی مهم دانستند؛ در غیر اینصورت حذف رشته را مورد تأکید قرار دادند.
فارغ التحصیلی داریم که اوستای کار نیست
مدیر کل دفتر مشاوره، سلامت و سبک زندگی وزارت علوم اضافه کرد: مهم‌ترین مسئله در جامعه فقدان مهارت‌های کاربردی نیست. اگر اوستای کار وجود داشته باشد اشتغال هم داریم، فارغ التحصیلی داریم که اوستای کار نیست. به عنوان استاد دانشگاه تئوری بودن دروس را تایید می‌کنم، دانشجویان در زمان فارغ التحصیلی رشد ذهنی دارند. نکته دوم قطعی ارتباط دانشگاه با جامعه است، مثلا دانشجویان در دانشگاه تحصیل می‌کنند و صنعت و کارخانه‌ها کار خود را می‌کنند، یکی از اقدامات دانشگاه علامه طباطبائی این است که از دبیرستان‌های مختلف دانش آموزان سال یازدهم و دوازدهم را برای بازدید از محل دانشگاه دعوت می‌کند و در زمینه رشته‌ها و آینده شغلی جهت روشن شدن ذهن دانش آموزان کمک می‌کنند.
نعیمی در پاسخ به این سوال که آیا سازمان امور دانشجویان با خانواده‌هایی که فرزندانشان دچار رفتار‌های خود آسیب رسان هستند، صحبت می‌شود یا خیر؟، گفت: در سازمان امور دانشجویان کمترین ارتباط را با خانواده‌ها داریم؛ چرا که دانشجویان از دوران مشاور مدرسه‌ای خود خاطرات بدی در ذهن دارند به این دلیل که تمام راز‌های آنها به گوش خانواده‌ها رسیده است و اطلاع پیدا کنند و چون خانواده درمانگر نیست به مداخله اقدام می‌کند و باعث بی اعتمادی فرزند خود به جلسه مشاوره می‌شود. دانشجویان به علت اینکه دارای سن قانونی هستند مجبور هستیم که رازداری کنیم و مسائل آنها را بازگو نکنیم و از آنجایی که جمعیت دانشجویی با دانش آموزی متفاوت است، دسترسی به اطلاعات فردی دانشجو نداریم و اگر بخواهیم با خانواده‌ای ارتباط بگیریم با همکاری دانشجو این اتفاق می‌افتد، فقط در زمینه رفتار‌های خود آسیب رسان این پروتکل را داریم که حتما خانواده را در جریان قرار دهیم، حتی اگر دانشجو راضی نباشد؛ چرا که پای مرگ و زندگی در میان است.
مدیر کل دفتر مشاوره، سلامت و سبک زندگی وزارت علوم با اشاره به راهکار‌های علمی جهت افزایش سطح سواد دانشجویان اظهار کرد: مهم‌ترین چالش دانشجویی که وارد دانشگاه می‌شود این است که مواردی را در خانواده به درستی قبل از دانشگاه آموزش ندیده است، چرا که ۴۰ درصد از فرزندان متولدین اواخر ۵۰ و ۶۰ تک فرزند هستند و تک فرزندی هم آسیب‌های متعددی از جمله تامین تمام خواسته‌ها و مراقبت کامل دارد، در صورتی که ۲ فرزندی برای رشد ذهنی لازم است، در واقع چالش بین فرزندان خانواده مهارت‌های اجتماعی را با وجود اختلاف نظر‌ها بالا میبرد.
الزام واحد مهارت‌های زندگی برای تمام دانشجویان کارشناسی
نعیمی افزود: مهم‌ترین چالش‌های دانشجویان شامل فقدان مهارت حل مسئله، فقدان مهارت تنظیم هیجان و کنترل خشم است. لازم است دانشجویان خود را با شرایط تطبیق دهند و سازگار شوند، خود مراقبتی یادبگیرند، مهارت‌های توسعه‌ای را ارتقا دهند، مدیریت استرس و … را فرا بگیرند، برای تحقق این امر باید درس مهارت‌های زندگی به صورت الزامی و مهارتی نه درسی در ورودی مقطع کارشناسی تمام دانشجویان گنجانده شود، اما تاکنون ۳۵ دانشگاه این واحد را به صورت اختیاری گذاشته اند و اگر دانشگاهی این را ندارد به صورت کارگاه برگزار کند.
وی گفت: با دریافت کارنامه سلامت به سراغ دانشجویانی می‌رویم که دچار مشکل جدی هستند، در مقابل ۵۰ درصد از افراد سالم در زمان برگزاری کارگاه مشارکت می‌کنند، اما بین دانشجویانی که دارای مشکلات جدی هستند و انگیزه مشارکت دارند شاهد ۱۰ تا ۱۵ درصد از دانشجویانی هستیم که نه آنقدر آسیب دیده هستند که به سراغشان رویم نه آنقدر سالم هستند که خودشان در کلاس سلامت روان شرکت کنند؛ بنابراین چنین دانشجویانی یکی از جامعه اهداف سلامت کشور است که اگر به سراغشان نرویم به گروه سلامتی اضافه نمی‌شوند، بلکه به گروه شکنندگی اضافه خواهند شد، در تلاش هستیم تا به طرق مختلف در جهت شناسایی این دانشجویان اقدام کنیم.
مدیر کل دفتر مشاوره، سلامت و سبک زندگی وزارت علوم افزود: سازمان امور دانشجویان با مسئولیت خود فقط به ارزیابی دانشجویان شکننده اقدام نمی‌کند، بلکه همه دانشجویان را مدنظر قرار می‌دهد و ۹۰ درصد وظیفه خود را در راستای پیشگیری بکار می‌گیرد و ۱۰ درصد از انرژی خود باید شامل درمان دانشجو شود. ورودی درمان کم شود، نه اینکه اتاق درمان را اضافه کنیم. باید جهت تحقق این امر برای دانشجویان ورودی دانشگاه‌ها کلاس برگزار کنیم تا به عنوان عنصر مطلوب و توانمند شناخته شوند تا پس از فارغ التحصیلی مهارت زندگی کردن را کسب کنند، ممکن است دانشجویان علوم انسانی کم و بیش با این مهارت‌ها آشنا باشند، اما دانشجویان فنی و مهندسی و … با آنها بیگانه هستند که باید مطالب را به آنها منتقل کنیم.
نعیمی تاکید کرد: ۳ تا ۴ دانشکده فنی و مهندسی از بین ۲۵ دانشکده فنی و مهندسی و صنعتی دارای آسیب‌های روان جدی‌تر نسبت به سایر دانشگاه‌ها هستند.