احکام نماز و روزه مسافر در ماه رمضان
یکی از واجبات دین مبین اسلام، روزه ماه مبارک رمضان است. با وجود اهمیت روزه، مسافر از انجام این فریضه الهی معاف است و باید قضای آن را بعد از بازگشت از سفر به جا آورد. در فرهنگ اسلامی، روزه وسیله‌ای برای تقرب به خداوند، به دست آوردن مراتب بالاتر تقوا، پالایش بدن برای درک امور معنوی یا کفّاره بعضی از گناهان، تقویت اراده و نیز ایجاد حسّ شفقت نسبت به نیازمندان به شمار می‌رود. در این مقاله با برخی از احکام روزه در سفر آشنا می‌شویم. جهت خرید بلیط ارزان هواپیما یا خرید بلیط اتوبوس از قاصدک 24 کلیک کنید.
احکام نماز مسافر و حد ترخص شرعی
کسی که به سفر می‌رود، اگر سفر او شرایط زیر را داشته باشد از نظر شرع مسافر بوده و باید نمازهای چهار رکعتی خود را به‌صورت شکسته (دو رکعتی) بخواند.
- سفر او از حیث مسافت نباید کمتر از هشت فرسخ باشد، به عبارت دیگر حداقل باید چهار فرسخ فاصله مبدأ تا مقصد او باشد. هشت فرسخ در حدود ۴۳ کیلومتر است.
- از اول مسافرت، قصد پیمودن مسافت هشت فرسخی را داشته باشد.
- قبل از رسیدن به حداقل مسافت شرعی (چهار فرسخ) از قصد خود مبنی بر پیمودن مسافت کامل شرعی بر نگردد.
- سفرش در اثنای پیمودن مسافت شرعی، با رسیدن به وطن یا مکانی قطع نشود که قصد اقامت ۱۰ روزه در آنجا دارد.
- سفرش اشکال شرعی نداشته باشد؛ مثلا برای کار حرام سفر نکند.
- مسافر از افرادی که محل زندگی ثابتی ندارند، نباشد؛ مانند کوچ‌نشینان.
- شغل او مسافرت نباشد؛ مانند رانندگان یا شغلش در سفر نباشد مانند کسی که محل زندگی و شغل او دو شهر متفاوت است.
- به حد ترخص برسد؛ یعنی به مقداری از وطن یا مکانی که قصد اقامت ۱۰ روزه در آنجا را دارد، دور شود که اذان شهر را نشنود و دیوارش را نبیند.
احکام روزه مسافر و شرایط صحت روزه در سفر
کسی که در ماه رمضان سفر می‌کند در مواردی که نمازش شکسته می‌شود، نباید روزه بگیرد. همچنین باید در برنامه‌ریزی سفر خود به موارد ذیل توجه داشته باشد تا روزه‌اش صحیح باشد:
- مسافر باید سفر خود را در ماه رمضان بعد از ظهر شروع کند، یعنی بعد از ظهر از مبدا خود (وطن، جایی که قصد اقامت ۱۰ روزه در آن جا را دارد) خارج شود.
- مسافر باید سفرش در ماه رمضان پیش از ظهر تمام شود، یعنی پیش از ظهر به مقصد خود (وطن- جایی که قصد اقامت ۱۰ روزه در آن جا را دارد) برسد.
- اگر مسافر بعد از ظهر به مقصد خود برسد، چنانچه ظهر در جایی که نمازش کامل است، نبوده باشد، روزه‌اش باطل است.
- اگر مسافر پیش از ظهر به مقصد خود برسد، چنانچه مبطلی از مبطلات روزه را انجام نداده باشد، روزه خود را به اتمام می‌رساند و روزه‌اش صحیح است.
- اگر مسافر پیش از ظهر به مقصد رسیده، ولی در اثنای سفرش در آن روز مبطلی انجام داده باشد، روزه‌اش باطل است؛ ولی فقط قضای آن را باید بگیرد و کفاره ندارد.
- به‌طور کلی مسافرت در ماه رمضان اشکال شرعی ندارد و سفری که برای فرار از روزه باشد مکروه است؛ یعنی بهتر است که انجام نشود.
- تنها حالتی که مسافر شرعی میتواند در سفرش روزه بگیرد این است که روزه در سفر را نذر کرده باشد.
- اگر غیر از روزه ماه رمضان روزه معین دیگرى بر انسان واجب باشد، اگر آن وجوب از جهت حقّ الناس باشد (مثل این كه اجیر شده باشد كه روز معینى را روزه بگیرد) نمى‌تواند در آن روز مسافرت كند.
- اگر نذر كند روزه بگیرد و روز آن را معین نكند، نمى‌تواند آن را در سفر به جا آورد، ولى چنانچه نذر كند كه روز معینى را در سفر روزه بگیرد، باید آن را در سفر به جا آورد و نیز اگر نذر كند روز معینى را چه مسافر باشد یا نباشد روزه بگیرد، باید آن روز را اگرچه مسافر باشد، روزه بگیرد.
- كسى كه نمى‌داند روزه مسافر باطل است، اگر در سفر روزه بگیرد و در بین روز مسئله را بفهمد، روزه‌اش باطل مى‌شود و اگر تا مغرب نفهمد روزه‌اش صحیح است.
- اگر فراموش كند كه مسافر است، یا فراموش كند كه روزه مسافر باطل است و در سفر روزه بگیرد، روزه او باطل است.
کفاره روزه مسافر
اگر مسافر قبل از ظهر مسافرت خود را شروع کند، روزه‌اش باطل است؛ ولی قبل از رسیدن به حد ترخص نمی‌تواند افطار کند و اگر قبل از رسیدن به حد ترخص افطار کرد، کفاره افطار عمدی روزه ماه رمضان بر او واجب می‌شود. کفاره افطار عمدی روزه ماه رمضان عبارت است از غذا دادن به شصت فقیر یا دو ماه (شصت روز) روزه گرفتن که باید یک ماه تمام آن و حداقل یک روز از ماه دوم آن پی‌در‌پی باشد و اگر بقیه ماه دوم پی‌در‌پی نباشد، اشکال ندارد.
در پایان برای به دست آوردن اطلاعات جامع‌تر در خصوص احکام روزه در سفر و همچنین پیدا کردن پاسخ پرسش‌های شرعی خود در این مورد بهتر است که به رساله‌های عملیه یا پایگاه اینترنتی مراجع عظام تقلید مراجعه کنید
پرسش: من دانشجو هستم در شهری دور و در هر هفته شاید ممکن باشد از محل تحصیلم دور شوم حکم نماز و روزه من در محل تحصیلم چطور است؟
پاسخ: اگر در ماه حد اقل ۲۰ روز کامل در آنجا بمانید و این امر برای دو سال یا بیشتر باشد شهر محل تحصیل مقر شما است و حکم وطن را دارد و نماز تمام و روزه صحیح است، ولی در بقیه سفرها نماز شکسته است.
پرسش: لطفا بفرمایید اینکه مسافر در ۴ جا اختیار دارد نمازش را تمام بخواند یا شکسته ایا مثلا اگر هتلی در کربلا و یا مکه و یا مدینه و یا کوفه باشد نیز میتواند نمازش را تمام بخواند و روزه اش را بگیرد یا تنها اختصاص به حرم دارد ؟ و اگر صحن و سرای جدید اضافه شود چطور؟
پاسخ: در کل شهر مکه مکرمه و کل شهر مدینه منوره و کل شهر کوفه ـ که شامل مسجد سهله نیز می شود ـ مسافر مخیر است نماز را تمام بخواند یا شکسته و همچنین در کربلا تا یازده متر و نیم اطراف قبر مبارک امام حسین علیه السلام ولی به احتیاط واجب این حکم شامل شهر کربلا نمی شود .
اما در همه موارد روزه نمی تواند بگیرد.
پرسش: ۱) بدلیل کاری که دارم حد اقل ۳ روز در هفته از محل سکونت خود خارج می شوم و به مسافتهای بالای ۲۲ کیلومتر به جاهای مختلف میروم آیا روزه کامل است یا خیر؟
۲) اگر به جهت تفریح وکار متفرقه به سایر شهرها نیز سفر کنم چگونه است؟
پاسخ: اگر این برنامه حد اقل ۶ ماه ادامه دارد شما کثیر السفر هستید و نماز شما در همه جا تمام و روزه صحیح است حتی در سفرهای تفریحی و غیره.
پرسش: برای دیدن والدینم از دبی به ایران آمدم و فقط ۸ روز مرخصی دارم الان منزل ابوی هستم آیا روزه بگیرم یا نه؟
پاسخ: اگر شهر پدرتان زادگاه شما نباشد نماز شما شکسته وروزه صحیح نیست و همچنین اگر زادگاه شما باشد ولی از زندگی در آنجا اعراض کرده باشید.
بله اگر زادگاه شما باشد و اعراض نکرده باشید و احتمال می دهید در آینده برگردید و انجا دوباره زندگی کنید نمازتان هر وقت بیاید تمام است و روزه نیز صحیح است.
پرسش: بنده، بیش از ۴ سال است که برای تحصیلات تکمیلی به شهر قم، رفت و آمد دارم و این رفت و آمد نیز حداقل تا ۵ سال دیگه هم ادامه دارد. این رفت و آمد در ایام تحصیل دو یا سه روز در هفته است (که یا شب ها در قم می مانم یا به تهران باز میگردم) و در ایام غیر درسی حداقل هر ماه یک بار!.
سئوال های بنده این است که
۱. وضعیت نماز و روزه بنده چگونه می شود؟!
۳. اگر نماز و روزه من کامل است آیا قم وطن دوم من محسوب می شود؟ که در ایامی که برای غیر مورد درس به قم می روم باز هم نماز من کامل شود؟! یا اینکه فقط زمانی که قصد درس دارم (در آن
۴. وضعیت همسر بنده چگونه می شود؟ چون گاه با بنده در این سفرها همراه می شود؟
پاسخ: ۱- اگر در سال به مجموع ۹۰ شبانه روز یا بیشتر در قم می مانید نمازتان تمام و روزه در قم صحیح است.
۲- اگر طبق پاسخ ۱ باشد بله نمازتان در قم تمام است هرچند در ایام غیر تحصیل.
۳- اگر مجموع حضور شان در قم سالیانه (۹۰) روز باشد ، قم حکم وطن دارد و الا نمازشان شکسته و روزه صحیح نیست.
پرسش: فاصله بین دو شهر قبلا مسافت شرعی بوده و اکنون به سبب وسعت شهرها شک داریم که مسافت شرعی باقی مانده یا کمتر شده است حکم چیست ؟
پاسخ: اگر مسافر از یکی از دوشهر به دیگری احراز نکند که سفرش به مقدار مسافت شرعی است حکمش تمام است.
پرسش: مسافرت در ماه رمضان برای روزه دار چه صورت دارد ؟
پاسخ: مانعی ندارد ولی اگر مسافرت برای فرار از روزه باشد مکروه است و کافی است بعد از ماه مبارک برای هر یک روز یک روز قضا کند و کفاره ندارد.
پرسش: حکم روزه مستحب در سفر چیست ؟
پاسخ: روزه در سفر مشروع نیست، ولی چنانچه روزه قضا نداشته باشد در غیر از ماه رمضان می تواند نذر کند که روزه مستحب را در سفر بگیرد.
پرسش: فرمودهاند روزه مستحبی در سفر چنانچه نذری باشد (و روزه قضا نداشته باشد) جایز است آیا در جواز روزه فرق است بین آنکه قبلاً نذر کرده باشد و یا اینکه در حال همین سفر نذر کند ؟
پاسخ: فرق نمی‌کند ولی اگر در اثناء روز بخواهد روزه همان روز را نذر کند صحت آن محل اشکال است. بلکه می تواند برای فردای آن روز نذر کند.
پرسش: دانشجویی که در شهری غیر از شهر خودش می باشد حکم نماز و روزه او چیست ؟
پاسخ: چنانچه مدت ماندن شما در شهر محل تحصیل یا محل کار مدت خاصی باشد پس حکم آنجا طبق جدول زیر است:
۱- اگر در ماه حد اقل ۲۲ روز کامل در آنجا بمانید و این امر برای یک سال و نیم یا بیشتر باشد آنجا مقر شما است و حکم وطن را دارد و نماز تمام و روزه صحیح است.
۲ـ اگر در ماه حد اقل ۲۰ روز کامل در آنجا بمانید و این امر برای دو سال یا بیشتر باشد آنجا مقر شما است و حکم وطن را دارد و نماز تمام و روزه صحیح است.
۳- اگر در ماه حد اقل ۱۵ روز کامل در آنجا بمانید و این امر برای سه سال یا بیشتر باشد آنجا مقر شما است و حکم وطن را دارد و نماز تمام و روزه صحیح است.
۴- اگر در ماه حد اقل ۷ یا ۸ روز کامل در آنجا بمانید (به نحوی که در یک سال مجموعا ۹۰ شبانه روز بشود هرچند در یک بخشی از سال باشد) و این امر برای چهار سال یا بیشتر باشد آنجا مقر شما است و حکم وطن را دارد و نماز تمام و روزه صحیح است.
پرسش: من سه روز در هفته از مسافت شرعی می گذرم تکلیف نماز و روزه من چیست؟
پاسخ: اگر قرار است تا شش ماه یا بیشتر ادامه داشته باشد کثیر السفر هستید و در تمام سفرها نمازتان تمام و روزه صحیح است.
پرسش: اینجانب کارمند پارس جنوبی (عسلویه) می باشم. وطنم بوشهر است و وضعیت کاری به صورت ۱۴ روز کار (عسلویه) و ۱۴ روز استراحت (بوشهر) است. منتها در عسلویه نیز بین محل کار و خوابگاه ۲۶ کیلومتر فاصله است که هر روز صبح این مسیر را رفته و شب به خوابگاه باز می گردیم. آیا این مسیر هر روزه از خوابگاه به محل کار نیز سفر محسوب می شود؟ وضعیت نماز و روزه در ایامی که عسلویه هستم (چه خوابگاه و چه محل کار) چگونه است؟ آیا دایم السفر محسوب می‌شوم و یا عسلویه وطن دومم محسوب می شود؟ ضمنا این وضعیت ۱۴ روز در عسلویه ثابت نیست و ممکن است گاهی با گرفتن مرخصی به زیر ۱۰ روز برسد. آیا در این صورت حکم تفاوت خواهد کرد؟
پاسخ: هر سه جا مقر شما حساب می شود(نمازتان تمام و روزه صحیح است) و بین محل کار وخوابگاه مسافت نیست وکثیر السفر حساب نمی شوید.
پرسش: من در تهران زندگی می کنم و دانشجو در اسلامشهر هستم و در روزهای ۴ شنبه و ۵ شنبه به آنجا می روم می خواستم بدانم که آیا روزه من درست است یا خیر؟
پاسخ: بنابر احتیاط واجب هم باید روزه را بگیرید و هم قضا کنید.
منبع : قاصدک 24