بورس کالا بازاری بزرگ، قانونمند و سازمان‌یافته است که در آن برخی از کالا‌های با ارزش نسبت به تقاضا قیمت گذاری و عرضه میشوند و تقاضا کنندگان با انجام دادن مراحلی مشخص اقدام به خرید از این بازار می کنند.
به گزارش گروه اقتصاد خبرگزاری علم و فناوری آنا، بورس کالا بازاری بزرگ، قانونمند و سازمان‌یافته است که در آن برخی از کالا‌های با ارزش نسبت به تقاضا قیمت گذاری و عرضه میشوند و تقاضا کنندگان با انجام دادن مراحلی مشخص خریداری می کنند.یکی از مزایای این بازار، حضور نهاد‌های نظارتی و تنظیم‌کننده بازار است که تمامی تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها، از مزایای قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار میشوند.
منظور از بورس کالا چیست؟
در بازار بورس کالا معمولاً کالا‌های خام و فرآوری نشد‌ه مانند فلزات، محصولات پتروشیمی، سیمان، محصولات کشاورزی و… دادوستد میشوند. البته به تازگی خودرو نیز به لیست کالا‌های قابل معامله در بورس کالا اضافه شده است. بزرگ‌ترین مزیت این بازار، نظارت بر قیمت‌های عرضه و تقاضا است که که تمامی تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها، از مزایای قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار میشوند.
چرا بورس کالا؟
بررسی روند پیدایش و تکامل بورس‌های کالا در جهان حاکی از آن است که این‌گونه بازار‌ها در عرصه اقتصاد کشور‌ها از قرن ۱۹ به بعد در پی پاسخ‌گویی به برخی از نیازمندی‌های اقتصادی و در بسیاری موارد رفع برخی تنگنا‌ها و موانع در بازار کالا‌های مختلف بوده است.
در واقع نارسایی‌های بازار‌های سنتی در شکل نوسانات کاذب و عدم شفافیت در کشف قیمت و فقدان تضمین‌های لازم برای معامله‌گران از مهم‌ترین دلایل راه‌اندازی بورس‌های کالایی در کشور‌های جهان بوده است.
در چنین شرایطی وجود بورس‌های کالایی و استفاده از ابزار‌های مشتقه به پدید آمدن یک نظام سازمان‌یافته دادوستد و توزیع کالا‌ها در کشور‌های مختلف منجر شده و راه ورود به بازار‌های جهانی را برای کشور‌ها تسهیل کرده است.
در بورس کالا چه کالا و محصولی معامله می‌شود؟
اغلب مردم به علت رایج شد‌ن خرید خودرو از بورس کالا در سال‌های اخیر، از دیگر محصولات عرضه شده در این بازار بی‌اطلاع هستند. در حالیکه، دسته‌بندی کالا‌های قابل معامله در بورس بسیار گسترده بوده و فقط شامل خودرو نمی‌شود.
مهم‌ترین کالا‌های عرضه شده در بورس کالا که بازدهی چشمگیری را برای سرمایه‌گذارارن دارد را در ادامه بخوانید:
محصولات صنعتی و معدنی: شامل گروه مس، سرب، روی، فولاد، آلومینیوم، سنگ آهن و…
فلزات گرانبها: مانند طلا، سکه و شمش طلا
فرآورده‌های نفتی: همچون قیر، روغن، عایق رطوبتی و…
محصولات پتروشیمی: مانند پلیمر و شیمیایی
محصولات کشاورزی: شامل طیف گسترده‌ای از مواد غذایی همچون برنج، پسته و زعفران، مرغ و جوجه یک روزه، ذرت و دانه‌های روغنی، پنبه و زیره و…
انواع بازار‌های بورس کالای ایران
بورس کـالا، خود از بازار‌های متفاوتی تشکیل شده است. به طوری که خریدار در این بازار حق انتخاب دارد.
۱- بازار فیزیکی بورس کالا
همان طور که از نام این بازار پیداست، درآن محصولات فیزیکی معامله میشوند. در این بازار، محصولات مهم و مختلفی مانند انواع محصولات پتروشیمی، فرآورده‌های نفتی، محصولات کشاورزی و همین‌طور انواع محصولات صنعتی و معدنی دادوستد می‌شود.
براین‌اساس، فروشنده یک قیمت برای عرضه محصول اعلام می‌کند و متقاضیان آن، باتوجه به حجم و عرضه قیمت‌های مختلفی را که برابر باقیمت فروشنده و یا بالاتر از قیمت پیشنهادی فروشنده است به او پیشنهاد می‌کنند که در مرحله آخر، محصول به بالاترین قیمت پیشنهادی فروختـه می‌شود. همچنین محصولات این بازار قابل معامله در بازار هدف داخلی و خارجی است.
۲- بازار فرعی بورس کالا
محصولاتی که به دلایل مختلف ازجمله تأیید کیفیت توسط متقاضی به مراجعه حضوری نیاز دارند یا اینکه عرضه آنها تداوم ندارد یا به هر دلیل دیگری نمی‌توانند در بازار فیزیکی حضورداشتـه باشند، در بازار دیگری تحت عنوان بازار فرعی دادوستد میشوند.
محصولات این بازار نیز عبارتند از محصولات پتروشیمی، کشاورزی، معدنی، پلیمر و صنعتی و… که قابل عرضه در معاملات داخلی و خارجی هستند؛ بنابراین در این بازار، عرضه‌کنندگان بیشتری می‌توانند حضور پیدا کنند و محصولات خود را به فروش برسانند.
۳- بازار مالی بورس کالا
این بازار جهت جذب سرمایه‌گذاران بیشتر و فراگیرتر شد‌ن بورس کالا تأسیس شده است و شامل سه زیرمجموعه با نام‌های گواهی سپرده کالایی، صندوق سرمایه‌گذاری کالایی و قرارداد سلف موازی استاندارد است.
گواهی سپرده کالایی
در این نوع بازار مالی، مقداری کالا به بخش انبار سپرده‌شده و انباردار یک قبض برای کالا صادر می‌کند که این قبض پشتوانه آن است. البته این قبض در صورتی صادر می‌شود که مسئول انبار، کیفیت محصولات را تأیید کرده باشد. این قبض از طریق افراد متقاضی حضور در بازار مالی بورس کالا، در اتاق پایاپای سپرده‌شده و افراد از طریق آن می‌توانند گواهی سپرده کالایی را دریافت کرده و دادوستد محصولات خود را آغاز کنند.
در واقع گواهی سپرده کالایی، برای خرید و فروش یک محصول قبل از تحویل آن است. شما می‌توانید گواهی سکه را خرید کرده و قبل از تحویل هم در تابلوی معاملات آن را بفروشید. درحال حاضر نخود، زعفران، سکه طلا، سیمان، زیره و برخی محصولات فلزی دارای گواهی سپرده کالایی می‌باشند.
صندوق سرمایه‌گذاری کالایی
در این نوع بازار مالی، هزینه‌های اضافی مربوط به انبارداری و حمل‌ونقل حذف‌شده و سرمایه‌گذاران می‌توانند به‌جای خرید محصول، صندوق آن را خریداری کنند. درواقع، صندوق سرمایه‌گذاری کالایی بر روی کالای خاصی که منظور تشکیل آن بوده سرمایه‌گذاری کرده و سایر افراد متقاضی جهت سرمایه‌گذاری بر روی این کالا می‌توانند واحد‌های صندوق را خریداری کنند. درحال حاضر دو نوع صندوق کالایی مبتنی بر طلا و زعفران در بازار بورس فعال هستند.
قرارداد سلف موازی استاندارد
در این نوع قرارداد، عرضه‌کننده محصول می‌تواند مبلغ کالایی را که فروختـه است پیش از تحویل آن دریافت کند. این قرارداد شبیه قرارداد سلف است که در قسمت انواع قرارداد بورس توضیح خواهیم داد. البته ازنظر داشتـن بازار ثانویه، شباهتی به قرارداد سلف ندارد و تنها کلیات آن شبیه این قرارداد است.
نحوه انجام معامله
۴- بازار مشتقه بورس کالا
هدف از تأسیس بازار مشتقه سازمان بورس کالا، مدیریت ریسک قیمت و بهره مندی از اهرم و همچنین تضمین معاملات است. نحوه فعالیت این بازار این‌گونه است که یک دارایی خاص عرضه‌شده و بر روی آن، قرارداد‌هایی تنظیم می‌شود. منظور از دارایی خاص نیز هر محصولی می‌تواند باشد.
از محصولات غذایی مانند زعفران و پسته گرفتـه تا انواع محصولات پتروشیمی و فلزات گرانبها قابل معرفی به‌عنوان دارایی پایه هستند. همچنین در این بازار بورس کالا، دو مدل قرارداد با نام‌های قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله منعقد می‌شود که این قرارداد‌های معاملاتی را در ادامه توضیح داده‌ایم.