از توانبخشی بیماری‌های مغز و اعصاب در چه مواردی استفاده می‌شود؟
فیزیوتراپی شیراز: توانبخشی عصبی به بازیابی عملکرد ازدست‌رفته ناشی از ضایعات مرکزی یا محیطی، یا شروع آسیب‌شناسی‌های مزمن – پیش‌رونده، به‌منظور دستیابی به استقلال نسبی یا کامل در فعالیت‌های زندگی روزمره می‌پردازد. توانبخشی بیماری‌های مغز و اعصاب در بیماران مبتلا به بیماری پارکینسون، مولتیپل اسکلروزیس، همی پلژی، آسیب‌های نخاعی انجام می‌شود.
به‌طورکلی توانبخشی برای موارد زیر ضروری است:
- ضربه و آسیب به مغز و نخاع
- سکته؛
- اسکلروز چندگانه
- آسیب به اعصاب محیطی
- بیماری هانتینگتون
- بیماری پارکینسون
- فلج مغزی
- بیماری‌های ارثی
انواع روش توانبخشی بیماری‌های مغز و اعصاب شرق تهران
بهترین فیزیوتراپی شیراز: تکنیک‌های مورداستفاده در توانبخشی بیماری‌های مغز و اعصاب مبتنی بر دانش ارتباطات آناتومیکی و عملکردی بسیار نزدیک موجود بین اندام‌های حرکتی (عضلات، مفاصل و تاندون‌ها) و اندام کنترل، یعنی سیستم عصبی است.
به طور خلاصه، با آگاهی از اینکه تمام فعالیت‌های حرکتی ما به طور کامل توسط سیستم عصبی کنترل می‌شود، امکان اثر درمانی قابل‌توجه بر روی یک ساختار عصبی آسیب‌دیده از طریق محرک‌های حسی و حس عمقی خارجی که بر روی اندام‌های بدن اعمال می‌شود، وجود دارد.
هدف از توانبخشی بیماری‌های مغز و اعصاب در ابتدا رسیدن به بالاترین سطح ممکن استقلال در مراحل حاد و تحت حاد (تا حدود 1 سال پس از واقعه) است و سپس تلاش می‌شود تا نتایج به‌دست‌آمده در دوره حفظ و تثبیت شود.
در توانبخشی بیماری‌های مغز و اعصاب مهم‌ترین عامل این است که هم با برنامه‌ریزی بلندمدت درمان و هم با برنامه روزانه شروع شود.
اهدافی که باید دنبال شوند عبارت‌اند از:
- رسیدن به بالاترین سطح ممکن از خودمختاری در مراحل حاد و تحت حاد
- شروع مجدد در زندگی اجتماعی
- ادامه و تثبیت نتایج به‌دست‌آمده
بنابراین مرحله نهایی توانبخشی عصبی شامل غلبه بر نقص ناشی از بیماری است.
برنامه توانبخشی شامل طیف وسیعی از فعالیت‌ها است. در توانبخشی بیماری‌های مغز و اعصاب، از ورزش‌درمانی، ماساژ، درمان دستی، مغناطیس درمانی، طب سوزنی و غیره استفاده می‌شود. بیماران توسط یک متخصص توانبخشی، متخصص قلب، فیزیوتراپ، روان‌شناس و سایر متخصصان پزشکی معاینه می‌شوند. انجام معاینات این امکان را می‌دهند که وضعیت سلامتی بیمار به طور جامع ارزیابی شود و نحوه درمان برنامه‌ریزی شود.
درمان بسته به سطح آسیب انتخاب می‌شود
آسیب ناشی از بیماری‌های مغز و اعصاب در سه بخش سطح‌بندی می‌شوند:
در سطح اول در مورد اختلالات حرکتی، روانی و حسی صحبت می‌شود.
سطح دوم کمی پیشرفته‌تر است. نقض برخی از عملکردهای بدن، به‌عنوان‌مثال، زمانی که بیمار نمی‌تواند به طور مستقل حرکت کند، غذا بخورد و کارهای خود را به‌راحتی انجام دهد.
سومین سطح آسیب سخت‌ترین در نظر گرفته می‌شود، زیرا با نقض فعالیت‌های روزمره و اجتماعی همراه است. در این حالت فرد توانایی انجام امور روزمره خود را ندارد.
بیشتر بخوانید:
ماساژ درمانی
ماساژدرمانی یکی از رایج‌ترین کاربردهای درمان‌های توانبخشی فیزیوتراپی است، تکنیکی مبتنی بر ماساژ نواحی خاصی از بدن برای کاهش درد و تنش عضلانی یا مفاصل است. این روش درمانی شامل مانورهای پیچیده‌ای است که به مهارت‌های خاصی نیاز دارد، به‌عنوان‌مثال پس از انقباض یا آسیب پس از تصادف انجام می‌شوند. به‌طورکلی، ماساژدرمانی شامل روش دستی توسط فیزیوتراپیست است که با حرکات دقیق باهدف کاهش درد و بازیابی تحرک مفاصل و عضلات انجام می شود. تکنیک‌های ماساژ می‌تواند شامل اصطکاک، ضربه‌زدن یا ورز دادن باشد.
فیزیوکینزی تراپی
فیزیوکینزی تراپی شامل مجموعه‌ای از درمان‌های توانبخشی بیماری‌های مغز و اعصاب است که به‌منظور بازیابی عملکردهای حرکتی بیمار انجام می‌شود. این تکنیک‌ها در افرادی که دچار تروما شده‌اند یا به دنبال عمل جراحی، از بریس یا گچ استفاده کرده‌اند، باهدف بازیابی ظرفیت‌های مفاصل و ماهیچه‌ها اجرا می‌شود. این درمان را می‌توان به‌صورت دستی یا با استفاده از ابزار و دستگاه‌های مخصوص، از طریق روش هایی که می‌تواند شامل تحریک الکتریکی و آموزش مجدد عملکردی باشد، انجام داد. درمان می‌تواند فعال یا غیرفعال باشد. در حالت اول درحالی‌که بیمار منفعل می‌ماند،فیزیوتراپیست اقدامات لازم را انجام میدهد. درمان فعال زمانی است که بیمار در درمان شرکت می‌کند.
تکار درمانی
در میان درمان‌های اصلی توانبخشی فیزیوتراپی، تکارتراپی نیز وجود دارد که به‌عنوان Tecar نیز شناخته می‌شود، روشی که در بیمارانی که دچار تروما یا بیماری‌های التهابی سیستم اسکلتی عضلانی شده‌اند استفاده می‌شود. همچنین این مورد باهدف بازیابی عملکرد، با استفاده از تکنیک‌های الکتروپزشکی تحریک حرارتی انجام می‌شود. به طور خاص، این روش شامل استفاده از یک دستگاه حرارتی است که بر روی قسمت آسیب‌دیده اعمال می‌شود تا میکروسیرکولاسیون و دمای داخلی را افزایش دهد و باعث اتساع عروق شود. در درمان عمدتاً برای بهبودی آسیب‌ها، به‌ویژه پس از آسیب‌های تاندون، رگ‌به‌رگ شدن، کشیدگی و ترومای استخوانی استفاده می‌شود.
آموزش مجدد وضعیت
یک درمان توانبخشی فیزیوتراپی، آموزش مجدد وضعیت است. نوعی ژیمناستیک که هدف آن بهبود عملکرد سیستم اسکلتی عضلانی است. دلایلی که بیماران ممکن است به این روش نیاز داشته باشد بسیارند، از وضعیت نادرست در نظر گرفته شده در حین کار گرفته تا برخی آسیب‌ها. فرایند توانبخشی توسط فیزیوتراپیست به‌صورت شخصی برای هر بیمار برنامه‌ریزی می‌شود و بر اساس یک سری تمرینات ایستا و پویا است که با حمایت متخصص انجام می‌شود. این تکنیک پس از جراحی یا در صورت بروز اختلالاتی مانند کمردرد، آرتروز، فتق و گردن درد موثر است.
استئوپاتی
استئوپاتی نیز بخشی از تکنیک‌های توانبخشی فیزیوتراپی است، روشی جامع برای توانبخشی که هم برای پیشگیری و هم برای درمان تعدادی از بیماری‌ها استفاده می‌شود. این کار به‌صورت دستی از طریق تماس بین متخصص و بیمار، بدون استفاده از تجهیزات، داروها یا جراحی انجام می‌شود. زمینه‌های کاربرد استئوپاتی بسیار زیاد است و شامل درمان سردرد و آرتروپاتی می‌شود و به‌ویژه در بیماران مبتلا به کمردرد شدید، سیاتیک، روماتیسم و تاندونیت کاربرد دارد. هدف این روش بازگرداندن عملکردهای حرکتی بیمار و به‌دست‌آوردن تحرک کافی است.
تحریک مغناطیسی
یک تکنیک خاص در زمینه توانبخشی، تحریک مغناطیسی عملکردی است، روشی که شامل استفاده از تجهیزات پزشکی ویژه برای فعال‌سازی سیستم عضلانی است. این دستگاه‌ها امواج الکترومغناطیسی ساطع می‌کنند که می‌توانند به داخل بافت‌ها نفوذ کرده و به توانبخشی بیماران کمک کنند. تحریک مغناطیسی عملکردی ممکن است توسط متخصص برای توانبخشی ارتوپدی، در افرادی که از آرتروز، بی‌ثباتی مفاصل یا آسیب‌های تاندون رنج می‌برند، استفاده شود. به همین ترتیب، این درمان ممکن است برای توانبخشی اسکلتی عضلانی توصیه شود.
انواع دیگر درمان‌های فیزیوتراپی توانبخشی
بخش توانبخشی فیزیوتراپی واقعاً بسیار گسترده است، در واقع شامل زمینه‌ها و تکنیک‌های بسیاری است که با زمینه‌های خاص و فرایندهای توانبخشی خاص سازگار است. به‌عنوان‌مثال، علاوه بر موارد ذکر شده، انواع دیگری از درمان‌ها نیز وجود دارد که می‌توان از آنها استفاده کرد.
- اولتراسوند درمانی: درمان نسبتاً رایج در فیزیوتراپی است که بر اساس استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا برای مداخله در انقباضات، تاندونیت و آسیب‌های عضلانی است.
- تقویت عضلانی با تی آر ایکس: تکنیکی است که در بیمارانی که دچار تروما شده‌اند، برای کاهش درد یا علائم دیگر مانند التهاب و تورم استفاده می‌شود و بر اساس یک سری تمرینات باهدف افزایش توده عضلانی و تقویت است.
- شاک‌ویوتراپی: از امواج رادیال در فیزیوتراپی برای ایجاد اثرات شیمیایی و فیزیکی در بافت‌های آسیب‌دیده باهدف درمان شکستگی‌ها، سفتی مفاصل، تاندیوپاتی‌ها و کلسیفیکاسیون‌ها استفاده می‌شود.
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS): این روش درمانی برای تسکین اثرات برخی از آسیب‌شناسی‌های منشأ استئوآرتیکولی یا عصبی، به‌ویژه برای کاهش درد در ناحیه لگن – پرینه استفاده می‌شود.
بیشتر بخوانید:
تفاوت بین کودکان و بزرگسالان در توانبخشی عصبی چیست؟
کودکان خصوصیات کاملاً متفاوتی نسبت به بزرگسالان دارند. بزرگسالی که نیاز به توانبخشی دارد، فردی است که تمام توانایی‌های خود را از قبل توسعه داده است و شاید به دنبال آسیب، بخشی از این توانایی‌ها را از دست بدهد. برنامه توانبخشی به او امکان بهبودی میدهد (گاهی اوقات به طور کامل گاهی اوقات به ابزارهایی برای کمک نیاز دارد). درحالی‌که شرایط برای یک کودک کمی متفاوت است.
به‌عنوان‌مثال، اگر کودک چهارساله آسیب ببیند، برخی از مهارت‌های خود را از دست میدهد که حتی می‌تواند در عرض چند ماه به کمک برنامه توانبخشی بهبود یابد. اما در این میان، همسالان او مهارت‌های دیگری را برای روند عادی رشد به دست آورده‌اند؛ بنابراین می‌توان بین توانایی کودک و سن تقویمی او فاصله ایجاد کرد. به همین دلیل است متخصصان سعی می‌کنند منحنی رشد کودک را تغییر دهند، به‌عنوان‌مثال سعی می‌کنند تا رشد رفتاری و حرکتی یک سال و نیم را در بازه کوتاه‌تری مثل یک سال فرابگیرند. البته دراین‌بین یک نکته مثبتی نیز وجود دارد. هرچه سن کودک در زمان ضایعه عصبی کمتر باشد، نیمکره‌های مغزی کمتر تخصصی می‌شود، بنابراین احتمال بیشتری دارد که نسبت به بزرگسالان، پاسخ بهتری به مراحل درمانی بدهد و زودتر بهبودی حاصل شود.
نتایج حاصل از توانبخشی بیماری‌های مغز و اعصاب
اثربخشی توانبخشی تا حد زیادی به یک برنامه فردی که توسط یک متخصص ایجاد شده است بستگی دارد. اساس برنامه‌ها رویکرد فردی و بازگشت بیمار به رضایت‌بخش‌ترین زندگی و سازگاری در جامعه است. نتایج مثبت از توانبخشی با یک برنامه درمانی یکپارچه، تا حد زیادی قابل دستیابی است. به‌طورکلی فرایند توانبخشی به دنبال رسیدن به نتایج زیر است:
- بهبود بیماران عصبی
- بازیابی عملکردهای مختل شده بدن و در صورت امکان بازگرداندن فرد به زندگی معمول خود
- برای کمک به بیمار برای انطباق با شرایط جسمانی خود، درک پتانسیل خود، سازگاری با زندگی در جامعه، یادگیری مراقبت از خود در صورت عدم امکان بهبود کامل
- جلوگیری از عوارض و عود (مثلاً سکته مغزی مکرر)
- کوتاه‌کردن دوره نقاهت
- کاهش درد و علائم بیماری
بااین‌حال، باید گفت که همه شرایط عصبی اجازه بازگشت 100٪ را نسبت به شرایط قبل از رویداد نمی‌دهند و می‌تواند به عوامل زیادی بستگی داشته باشد:
- سن
- میزان آسیب
- سطح آسیب (برای آسیب‌های نخاعی)
- دوره بالینی در بیمارستان