قهوه، یکی از نوشیدنی‌های پرطرفدار در جهان است. شاید در گذشته قهوه یک نوشیدنی تجملاتی بود، اما امروزه بین مردم به یک نوشیدنی رایج تبدیل شده است. بسیاری از افراد روز خود را با نوشیدن قهوه همراه با صبحانه آغاز می‌کنند یا در طول روز برای هوشیاری ذهن، فعالیت مغزی بهتر و رفع خستگی این نوشیدنی را می‌نوشند. دلیل محبوبیت قهوه به تأثیر آن بر ذهن باز می‌گردد. علاوه بر این باعث تقویت سیستم عصبی شده و ذهن را متمرکز می‌کند. به همین خاطر می‌توان گفت بهترین نوشیدنی برای بیدار ماندن و تحرک در روز‌های پرکار است. در ادامه مطلب به تأثیر قهوه بر عملکرد مغز و حافظه خواهیم پرداخت.
صبح ها، پس از استراحت کافی در شب ممکن است احساس کنیم انرژی زیادی داریم. در طول روز به تدریج در مغز ماده‌ای به اسم آدنوزین ترشح می‌شود که به گیرنده‌های خود روی مغز متصل می‌شود. زمانی که تمام گیرنده‌ها پر شدند، بدن احساس خستگی می‌کند، به همین خاطر احساس خواب آلودگی داریم. بر عکس زمانی که می‌خوابیم از غلظت آدنوزین در خون کم شده و از گیرنده‌ها جدا می‌شود. بدین صورت پس از بیدار شدن احساس می‌کنیم پر انرژی و سر حال هستیم. حال می‌خواهیم بدانیم که تأثیر قهوه بر عملکرد مغز چگونه است؟
تأثیر قهوه بر عملکرد مغز چگونه است؟
قهوه حاوی ماده‌ای به نام کافئین است. زمانی که قهوه می‌نوشیم، کافئین قهوه به گیرنده‌های آدنوزین متصل می‌شود و اجازه نمی‌دهد آدنوزین به آن‌ها وصل شود. در نتیجه انرژی بیشتری داریم و احساس خستگی نیز تخواهیم کرد. کافئین موجود در قهوه سبب کاهش ترشح سروتونین می‌شود. سروتونین هورمونی است که در کاهش اشتها، کاهش درد و ایجاد خواب مؤثر است. این هورمون در سلول‌های مغز ترشح می‌شود. کاهش سروتونین در خون، موجب احساس گرسنگی و بی خوابی می‌شود. سروتونین در احساس علاقه، خلق و خو، شادی، رضایت مندی و خوش بینی تأثیر دارد و باعث کاهش تنش می‌شود.
کافئین از چند راه بر سیستم عصب مرکزی تأثیر می‌گذارد. با این حال، این تأثیرات به صورت عمده ناشی از تعامل کافئین با گیرنده‌های آندوزین است. آدنوزین یک انتقال دهنده عصبی در مغز است که باعث تقویت خواب می‌شود. نورون‌ها در مغز گیرنده‌های خاصی دارند که آدنوزین ممکن است به آن‌ها متصل شود.
زمانی که آدنوزین به گیرنده‌ها وصل می‌شود، گرایش نورون‌ها به فعالیت را کنترل کرده و فعالیت عصبی را کند می‌کند. آدنوزین معمولا در طول روز رشد می‌کند و موجب خواب آلودگی می‌شود. آدنوزین و کافئین ساختار مولکولی شبیه به یکدیگر دارند. به همین خاطر زمانی که کافئین در مغز وجود دارد برای اتصال به گیرنده‌ها با آدنوزین در رقابت است. بدین صورت کافئین فعالیت نورون‌های شما مثل آدنوزین را کند نمی‌کند، بلکه مانع کند شدن آن‌ها می‌شود. کافئین سبب تحریک سیستم عصبی مرکزی شده و موجب می‌شود فرد هوشیار بماند.
تأثیر قهوه بر حافظه
برخی از مطالعات به تأثیر مثبت کافئین بر حافظه کوتاه مدت و بلند مدت اشاره می‌کنند. سایر تحقیقات به این نکته مهم اشاره می‌کنند که کافئین بر حافظه تأثیری ندارد یا فعالیت‌های حافظه و عملکرد آن را دچار اختلال خواهد کرد. با این حال، تحقیقات نشان می‌دهد که با نوشیدن قهوه امکان فراموشی خاطرات کاهش پیدا می‌کند.
تأثیر کافئین بر تمرکز
دکتر استفان گیلمن روانپزشک در منهتن آمریکا می‌گوید: کافئین قهوه هوشیاری را افزایش می‌دهد، از خواب آلودگی پیشگیری می‌کند و در نتیجه عملکرد شناختی را در بدن بالا می‌برد. اما باید توجه داشته باشید که این مسئله تنها زمانی رخ می‌دهد که به میزان استاندارد کافئین مصرف شود، با این کار قهوه تمرکز شما را بالا می‌برد.
علاوه بر این دکتر گیلمن به این نکته اشاره می‌کند که اثرات کافئین همیشه مثبت نیست. در برخی موارد در صورت مصرف نشانه‌هایی مانند استرس و اضطراب در فرد ایجاد می‌شود، به خصوص اگر شخص دچار اختلالات اضطرابی نیز باشد. به همین دلیل باید زمان مصرف به این نکته توجه داشته باشید.
دکتر دیا اسمایلی، متخصص قلب و متخصص داخلی در مرکز پزشکی کلمبیا می‌گوید: مصرف قهوه سبب تغییرات در انتقال دهنده‌های عصبی شده و مغز را تحریک می‌کند و هوشیاری، تمرکز و حالت برانگیختگی را در فرد افزایش می‌دهد.
دکتر اسمایلی در خصوص تأثیر قهوه بر مغز و تمرکز بیان می‌کند: کافئین احتمال دارد در صورت مصرف بیش از حد مجاز به دلیل افزایش ضربان قلب، سبب ایجاد احساس اضطرابی در شخص شود. کافئین تولید آدرنالین، نوراپی نفرین و کورتیزول را افزایش می‌دهد که هورمون‌های استرس هستند و ضربان قلب را سریع‌تر می‌کنند که نتیجه مثبت آن افزایش انرژی در بدن فرد است. اما اگر دچار اختلالات روانی هستید، این مسئله احتمال دارد سبب تشدید عصبانیت در شما شود و در خواب شما اختلال ایجاد کند. همچنین کافئین قهوه باعث بهبود خلق و خو شده و احتمال افسردگی را کاهش می‌دهد. قهوه سبب تحریک عملکرد مغز شده و در برابر بیماری پارکینسون و آلزایمر از شما محافظت می‌کند.
تأثیر کافئین بر خواب آلودگی و خستگی
می‌توان گفت این تأثیرات از نحوه تعامل با گیرنده‌های نکلویتید به عنوان یک انتقال دهنده عصبی در ذهن فرد ناشی می‌شود. کافئین به علت ساختار مولکولی شبیه به نکلوتید بر سر اتصال با گیرنده‌های مشابه با یکدیگر رقابت می‌کنند و در نتیجه مانع کاهش سرعت فعالیت نورون‌ها در مغز می‌شود و شما احساس خواب آلودگی و خستگی نمی‌کنید. توجه داشته باشید از نوشیدن مقدار زیاد کافئین در عصر‌ها پرهیز کنید؛ زیرا ممکن است کیفیت خواب شبانه شما را مختل کند.
تأثیر قهوه بر حافظه و هوشیاری
چیزی که بیشتر افراد را به نوشیدن قهوه علاقه‌مند کرده است، تأثیری است که روی ذهن فرد می‌گذارد. کافئین سبب افزایش عملکرد ذهن به ویژه هوشیاری، حافظه و تمرکز می‌شود. به همین خاطرتقویت حافظه با قهوه یکی از شیوه‌های افزایش توانایی ذهن به شمار می‌رود. کافئین موجود در قهوه به تولید سلول‌های عصبی کمک کرده و توانایی آن‌ها را برای برقراری ارتباط با یکدیگر افزایش می‌دهد و نقاط اتصال تازه برای یادگیری بهتر در آن‌ها ایجاد می‌کند.
برای بررسی تأثیر کافئین بر مغز توسط محققین تحقیقات زیادی صورت گرفته است. طبق تحقیقی که در سال‌های گذشته صورت گرفته، کافئین سبب افزایش توان ذهنی و بهبود حافظه می‌شود. در این تحقیق ابتدا عکس‌هایی را به افراد نشان دادند و سپس به برخی از آن‌ها کافئین دادند. بعد از ۲۴ ساعت به طور مجدد همان تصاویر را به تمام آن‌ها نشان دادند. کسانی که کافئین مصرف کرده بودند بهتر از بقیه تصاویر را به یاد می‌آوردند. این تحقیق نشان می‌دهد که کافئین بیشتر بر حافظه اثر می‌گذارد تا هوشیاری و تمرکز. زیرا کافئین را پس از دیدن تصاویر به افراد داده بودند. مطالعه دیگری هم صورت گرفت که نشان می‌دهد قهوه به جای افزایش حافظه در بهبود خلق و خو و تمرکز نقش دارد.
نتایج این دو تحقیق با یکدیگر متفاوت است، اما هر دو نتیجه، نشان دهنده تأثیر مثبت کافئین بر ذهن است. کافئین موجود در قهوه سبب افزایش ماده‌ای به اسم دوپامین در بدن می‌شود. دوپامین نقش دوگانه‌ای در بدن ایفا می‌کند. این ماده در خون نقش هورمون و در مغز نقش انتقال دهنده عصبی را بر عهده دارد. دوپامین در نقش انتقال دهنده عصبی به افزایش تمرکز ذهن و حافظه کمک می‌کند. کاهش دوپامین سبب به هم خوردن تمرکز ذهن و خستگی می‌شود.
دوپامین علاوه بر تأثیری که بر مغز می‌گذارد مزیت‌های دیگری نیز دارد. این هورمون در ایجاد حس لذت، حس پاداش دهی و انگیزه، سرزندگی و تنظیم حرکات بدن نقش مهمی دارد. کاهش دوپامین سبب کاهش انگیزه، شور و هیجان و کسلی در شخص می‌شود. نوشیدن یک فنجان قهوه در روز باعث تحریک ترشح دوپامین شده و حس و حال بهتری به شخص می‌بخشد. در نهایت این موضوع را می‌توان یکی از تأثیرات مثبت قهوه بر هوش دانست. علاوه بر این قهوه خاصیت آنتی اکسیدانی دارد که به کاهش آسیب ناشی از افزایش سن و استرس کمک می‌کند.
تأثیر قهوه بر بیماری‌های ذهنی
قهوه با تأثیرات شگفت انگیزی بر پیشگیری از بیماری‌های ذهنی همراه است:
تأثیر قهوه بر بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون یک بیماری ذهنی_حرکتی مزمن است که ریشه در سیستم عصبی مرکز ذهن فرد دارد. این بیماری سلول‌های عصبی مغز را که هورمون دوپامین ترشح می‌کند، از بین می‌برد. وجود این هورمون برای حرکت ماهیچه‌های شخص اهمیت دارد، به همین خاطر روی سیستم حرکتی فرد تأثیر گذاشته و به ندرت باعث لرزش در فرد می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که مصرف قهوه تا حد قابل توجهی خطر بیماری پارکینسون را تا ۲۹ درصد کاهش می‌دهد.
تأثیر قهوه بر بیماری بیش فعالی
مصرف کافئین در برخی از افراد که دچار اختلال بیش فعالی یا نقص توجه هستند، تأثیر مثبتی دارد. مصرف میزان متعادلی از کافئین و قهوه باعث کاهش نشانه‌های بیش فعالی و بهبود تمرکز در فرد می‌شود.
تأثیر قهوه بر بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر، یکی از دلایل اصلی زوال عقل است و نشانه‌های این بیماری به تدریج وخیم‌تر می‌شود. بیماری آلزایمر با بروز مشکلات در حافظه، ایجاد مشکل در رفتار و تفکر فرد همراه است و هنوز درمان مشخصی برای آن پیدا نشده است، اما روش‌هایی برای کنترل این بیماری و حتی پیشگیری از آن وجود دارد. مطالعات علمی نشان می‌دهد که مصرف متعادل قهوه تا ۶۵ درصد از بروز بیماری آلزایمر جلوگیری خواهد کرد.
مزایا و تأثیر قهوه بر عملکرد مغز
امیدواریم مطالب این مقاله برای شما عزیزان مفید بوده باشد. در پایان پیشنهاد می‌کنیم مقالات خواص قهوه، انواع قهوه و بهترین زمان خوردن قهوه را نیز مطالعه فرمایید.
منبع: آرگا