چه عواملی بر زمان کاشت نهال درخت مؤثرند؟
اگر شما هم مانند بسیاری از افراد، فکر می‌کنید کاشت نهال درخت تنها نیازمند حفر گودال و کاشت نهال در آن است؛ کاملا در اشتباهید. در حال حاضر، روز به روز بر علاقه‌مندان گل و گیاه و درختکاری افزوده می‌شود. هر فردی دوست دارد درخت موردعلاقه خود را بکارد؛ اما بسیاری در این راه شکست خورده و با نتیجه‌ای جز از بین رفتن نهال درخت رو به رو نمی‌شوند.
علت چنین اتفاقاتی، آشنا نبودن با راهکارهای صحیح کاشت نهال است. این کار، نکات ساده اما کاربرد زیادی دارد که باید پیش از شروع کار با آنها آشنا شوید؛ اما اصلی‌ترین شرط یک کاشت موفق، تشخیص بهترین زمان کاشت نهال درخت آن است. در این مقاله از مجله اینترنتی تصمیم داریم شما را با صفر تا صد کاشت نهال درختان و مراقبت از آن آشنا کنیم. در ادامه همراه ما باشید.
برای یک کاشت موفق، باید عوامل مختلفی از جمله زمین، آب و هوای محل زندگی، نوع گیاه، سلامت ریشه آن و … را در نظر بگیرید.
محل زندگی
رشد یک نهال و تبدیل آن به درختی نیرومند و پربار، تحت تأثیر محیط قرار دارد. اگر هرکدام از عوامل محیطی کمتر از حد ایده آل باشد، رشد گیاه محدود می‌شود. به عنوان مثال، فقط گیاهان سازگار با کم‌آبی می‌توانند در بیابان‌ها زندگی کنند.
از این رو باید با توجه به محل زندگی خود، محیط جغرافیایی و ویژگی‌های آن، بهترین زمان کاشت نهال درخت موردنظر را انتخاب کنید. کاشت نهال در زمان نامناسب عامل از بین رفتن و خشکیدن بیشتر گیاهان است.
فصل
با توجه به محیط زندگی و آب و هوای آن، لازم است تا درباره‌ی زمان کاشت نهال تصمیم گرفت. بسته به گرمسیر و یا سردسیر بودن محل زندگی، می‌توان تشخیص داد که کاشت نهال در کدام یک از فصول سال باید صورت بگیرد. بعضی از گیاهان سرمادوست بوده و در فصل زمستان سرعت رشد بیشتری دارند و بالعکس.
فراموش نکنید که قبل از کاشت نهال باید درباره‌ی ویژگی‌ها و ترجیحات آن تحقیق کنید.
سلامت نهال
بارها پیش آمده که علی‌رغم کاشت یک نهال در بهترین زمان و فراهم کردن بهترین شرایط رشد، آن، نهال از بین رفته است. یکی از علت‌های چنین پدیده‌ای را می‌توان ناسالم بودن نهال دانست.
با توجه به ویژگی‌های ظاهری یک نهال، می‌توان از سلامت آن مطمئن شد. ازجمله مهم‌ترین ویژگی‌های یک نهال سالم می‌توان به وجود جوانه‌های سالم، نبود هرگونه زخم و آثار حمله آفات اشاره کرد.
همچنین ریشه‌های یک نهال سالم نباید خمیده یا پیچ‌خورده باشد. علاوه بر آن یک نهال سالم دارای قطر ۲ تا ۵ سانتی‌متری بوده و در ریشه‌های آن گره‌ای وجود ندارد.
عوامل محیطی
مهم‌ترین عوامل محیطی مؤثر بر رشد یک نهال نور، دمای هوا، آب، رطوبت و تغذیه است. سه ویژگی اصلی کمیت، کیفیت و مدت‌زمان تابش نور، بر سرعت رشد نهال کاشته شده تأثیر می‌گذارد.
کمیت نور خورشید به شدت یا غلظت نور خورشید اشاره دارد که در فصول مختلف سال متفاوت است. بیشترین میزان نور در تابستان و کمترین میزان آن در زمستان وجود دارد. هرچه نهالی نور بیشتری دریافت کند، فتوسنتز، تولید و رشد بیشتر خواهد بود.
در آبیاری هر گیاه باید حد تعادل رعایت شود؛ یعنی نباید گیاه آن‌قدر فراموش کرد که خشک شود و نباید آن را آن‌قدر غرق آب کرد که در اولین فرصت ریشه‌های آنها پوسیده شود. سایر عوامل باید با توجه به نوع گیاه فراهم شوند؛ زیرا برای مثال میزان نیاز هر درخت به کود با دیگری متفاوت است.
آیا پاییز و بهار بهترین زمان کاشت نهال درخت هستند؟
کاشت نهال در هرکدام از این دو فصل، خطرات و فوایدی مختص به خود را دارد؛ اما نکته‌ی مهم تشخیص و انتخاب فصل مناسب با توجه به شرایط محیطی، آب و هوایی و نوع نهال است. در ادامه شما را با فواید و خطرات کاشت نهال در هر دو این فصل‌ها آشنا خواهیم کرد.
مزایای کاشت نهال در بهار
کاشت در بهار، به درخت این فرصت را می‌دهد تا تمام تابستان رشد کرده و برای زمستان آماده شود. با توجه به اینکه بهار فصل رشد است بلافاصله پس از کاشت، برگ‌ها هم رشد کرده و می‌توانند در تمام تابستان برای گیاه غذا تهیه کنند.
همچنین با افزایش سرعت رشد گیاه در تابستان و گرم شدن هوا، به علت بالا رفتن حجم کارها، فشار بیشتری بر ریشه‌های گیاه وارد می‌شود.
تنها ریشه‌های قوی می‌توانند در این شرایط به نحو احسنت عمل کنند؛ پس باید نهال در بهار کاشته شود که تا رسیدن تابستان ریشه‌های قوی مورد نیاز خود را بسازد.
خطرات کاشت نهال در بهار
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که بهترین زمان برای کاشت نهال درختان و بوته‌ها بهار است؛ زیرا آنها کل فصل رشد را زمان خواهند داشت تا رشد کنند. با این حال هوای بهاری همیشه با این فرایند همکاری ندارد.
برف و بارندگی زیاد در اواخر زمستان می‌تواند خاک را حتی تا اواسط بهار بیش از حد مرطوب و ناپایدار کند. در این صورت کاشت با کیفتی صورت نخواهد گرفت.
گیاهان در بهار عملکردی دو برابر دارند؛ زیرا فصل رشد است. در این فصل نهال باید تلاش کند تا هم‌زمان سیستم ریشه‌ای و برگ‌های جدید به وجود آورد (درست برخلاف پاییز که درختان می‌توانند تمام انرژی خود را برای تقویت ریشه‌های خود بگذارند).
این فعالیت نیازمند انرژی، قند و آب فراوان است. ریشه‌های یک نهال نوپا که در بهار کاشته شود ممکن است هنوز آن‌قدر قوی نباشند که بتوانند آب و غذای کافی جذب کنند. به همین دلیل نهالی که در آب و هوای نامناسبی تازه کاشته می‌شود، بیشتر برگ‌هایش می‌ریزد؛ زیرا آب کافی به ریشه نمی‌رسد.
مزایای کاشت نهال در پاییز
کاشت نهال در پاییز از مزایای مشابه کاشت در بهار برخوردار است. بهترین زمان کاشت نهال در پاییز می باشد. در این زمان، دما به طور معمول خنک است و همین باعث می‌شود تا گیاهان، آب کمتری به دلیل تعرق از طریق برگ‌هایشان در آب و هوای گرم از دست دهند.
این موضوع کمک می‌کند تا گیاهان کمتر دچار تنش شده و انرژی بیشتری را به تولید ریشه اختصاص دهند. از طرفی نهال پس از کاشته شدن در زمین نیاز به آبیاری کافی دارد. در پاییز هم بارش کافی فرصت جذب آب موردنیاز گیاه را فراهم می‌کند.
خطرات کاشت در پاییز
کاشت در پاییز هم بدون خطر نیست و احتمال خرابی گیاه وجود دارد. بعد از گذشت پاییز و شروع فصل زمستان، ممکن است ریشه‌ها دچار سرمازدگی شده و آبی برای تغذیه و رشد پیدا نکنند.
در این صورت نهال خشک می‌شود. دقت کنید که گیاهان به حداقل ۶ هفته هوای معتدل (قبل از رسیدن دمای انجماد در زمستان) برای رشد و پرورش ریشه‌های خود نیاز دارند. تشخیص شروع سرما، برف و بارندگی زمستان به طور دقیق غیرممکن است، پس اگر تصمیم کاشت نهال در پاییز را دارید، اوایل مهرماه زمان مناسبی برای شروع است.
چرا نباید در تابستان و زمستان نهال کاشت؟
بسیاری از افراد می‌پرسند که چرا نباید در تابستان که خطر سرمازدگی وجود ندارد به کاشت نهال بپردازیم. پاسخ این سؤال بسیار ساده است: زیرا هوا بسیار گرم است.
به بیان دیگر می‌توان گفت گرما دشمن نهال‌های تازه کاشته شده محسوب مشود. یک درخت تازه کاشته شده برای زنده ماندن به ۲۵ سطل آب در هفته نیاز دارد. در تابستان زمین برای چندین ماه از بارش باران محروم می‌شود. در این صورت گیاه آب مورد نیاز خود را برای تقویت سیستم ریشه‌ای به دست نمی‌آورد. درختی با سیستم ریشه‌ای ضعیف در زمستان‌ها و سرمای شدید بیشتر در معرض از بین رفتن است.
از طرف دیگر سرمای زمستان هم باعث یخ‌زدگی زمین شده و آب‌رسانی به نهال تازه کاشته شده مختل می‌شود. نهال‌های جوان نسبت به خشک شدن و یخ‌زدگی ریشه‌هایشان بسیار آسیب‌پذیر هستند. همچنین طوفان و بادهای شدید زمستان‌ها امکان شکستن نهال‌های ضعیف با ریشه‌های سست را افزایش می‌دهند.
بهترین زمان کاشت نهال درخت چه موقع است؟
به طور کلی نهال درختان باید زمانی در خاک کاشته شوند که فرصت کافی برای ایجاد و مقاوم‌سازی ریشه‌هایشان داشته باشند. از این رو بهتر است پیش از آنکه نهال در معرض عوامل مخرب از جمله گرمای زیاد، سرمازدگی یا کمبود آب قرار گیرد، کاشت صورت گیرد.
بسیاری از افراد اواخر تابستان و اوایل پاییز را بهترین زمان کاشت نهال درخت می‌دانند؛ اما باید توجه داشت که درختان نیازهای متفاوتی داشته و بهترین زمان کاشت نهال بادام را باید با توجه به آب و هوای منطقه و نوع درخت مشخص کرد.
بهترین زمان کاشت نهال درخت در مناطق سردسیر
فرصت برای کاشت نهال در مناطق سردسیر نسبت به مناطق گرمسیر نسبتاً کوتاه است؛ زیرا برای حفر گودال زمین باید گرم باشد. از طرفی برای اینکه نهال به درخت تبدیل شود باید فرصت رشد و ایجاد ریشه‌های جدید در خاک را داشته باشد.
در مناطق سردسیر بهتر است که پس از سپری شدن پاییز و زمستان، نهال درخت را بکارید؛ زیرا در این مناطق سوز و سرمای زمستان از پاییز شروع شده و درختان هم زودتر به خواب زمستانی می‌روند. هنگامی هم که درخت در زمستان به خواب زمستانی برود فرصت رشد نخواهد داشت.
به بیان دیگر اوایل بهار است. بسیاری به‌اشتباه گمان می‌کنند مانند همیشه پاییز بهترین انتخاب است؛ اما پاییز می‌تواند خیلی دیر باشد؛ زیرا درختان قادر به زنده ماندن در سرمای شدیدی که می‌تواند به ریشه‌های سست یک نهال تازه کاشته شده آسیب برساند نیستند.
بهترین زمان کاشت نهال درخت در مناطق گرمسیر
فصل پاییز برای نهال عمده گیاهان بهترین فصل برای کاشته شدن است. با شروع پاییز نهال به تازگی وارد مرحله‌ی خواب زمستانی شده و قبل از فرا رسیدن سوز و سرمای زمستان، شانس ریشه زدن پیدا می‌کند.
با توجه به اینکه مواد غذایی مورد نیاز برای رشد گیاه به وسیله ریشه آن از خاک تأمین می‌شود، سلامت و مقاومت ریشه اهمیت بالایی دارد. یک نهال کوچک تازه کاشته شده هنوز ریشه‌های گسترده‌ای ندارد که بتواند در فصل رشد نیاز غذایی گیاه را تأمین کند.
از این رو باید بهتر است در مناطق گرمسیر نهال را در زمانی کاشت که نیاز زیادی به مواد غذایی نداشته باشد تا فشار زیادی به ریشه‌های نوپا وارد نشود.
بهترین زمان کاشت نهال در این مناطق پاییز است؛ زیرا درختان در این فصل کم‌کم به خواب زمستانی رفته و نیاز غذایی زیادی ندارند. زمستان‌های معتدل به درختان زمان رشد کافی را می‌دهد تا سیستم ریشه‌ای ایجاد کنند که در تابستان‌های گرم زنده بمانند.
بهترین زمان کاشت نهال درخت در گلدان چه موقع است؟
نهال‌های گلدانی حساسیت کمتری نسبت به عوامل محیطی دارند. از این رو محدودیت و اجباری در زمان کاشت آنها وجود ندارد. می‌توان برای کاشت نهال در گلدان از الگوهای کاشت نهال در خاک پیروی کرد؛ اما نکاتی مخصوص به این نوع کاشت هست که حتما باید هنگام کاشت در نظر گرفته شوند.
پیش از انتقال نهال به گلدان از رطوبت کافی بافت خاک مطمئن شوید؛ زیرا در بافت‌های خشک نهال‌ها با موفقیت ریشه جدید ایجاد نمی‌کنند.
یکی از مواردی که باعث ایجاد تنش و از بین رفتن نهال می‌شود، اختلاف دمای زیاد بین مبدأ و گلدان مقصد است. باید دمای متعادل و نزدیک به هم میان مبدأ و مقصد ایجاد کنید.
نهال‌ها بسیار ظریف بوده و با کوچک‌ترین اشتباه ممکن است آسیب ببینید. در نتیجه برای جدا کردن نهال از ظرف مبدأ باید با نهایت ظرافت این کار را انجام دهید.
آیا زمان کاشت نهال به نوع گیاه وابسته است؟
اگر درختی در زمان و فصل موردنظر خود کاشت نشود، به مرور از بین می‌رود. اولین قدم برای آگاهی از بهترین زمان کاشت نهال، شناخت نوع گیاه و ویژگی‌های آن است.
بعضی از گیاهان سرمادوست و بعضی مانند نهال پسته گرمادوست هستند. با توجه به نوع نهال، ویژگی‌های آن و اقلیم شهرتان می‌توانید بهترین زمان را برای کاشت انتخاب کنید.
به طورکلی گیاهان را می‌توان به دو دسته کلی مثمری (میوه‌ای) و تزئینی تقسیم‌بندی کرد. درختان مثمری مانند انگور، نارنج، توت، خرمالو، گیلاس و … حساسیت بیشتری بر روی زمان کاشته شدن و عوامل محیطی دارند. در ادامه به برسی بهترین زمان کاشت نهال میوه و رایج‌ترین درختان می‌پردازیم.
قاعده کلی تعیین زمان مناسب کاشت نهال در مناطق مختلف آب و هوایی
تعیین بهترین زمان کاشت نهال میوه در مناطق مختلف آب و هوایی، یک قاعده کلی دارد و آن قاعده این است: زمان مناسب، زمانی است که عوامل زیر بیشترین همپوشانی و هماهنگی را باهم داشته باشند:
- زمان خواب درخت
- نزدیک‌نبودن به زمان بسیار سرد و یخبندان
- نزدیک‌نبودن به زمان بسیار گرم و کم‌آبی
- قرار‌داشتن در زمانی که بارندگی کافی برای رشد نهال وجود دارد
- در‌نظر‌گرفتن نوع درخت و میزان سازگاری درخت با کم‌آبی، سرما، گرما، رطوبت و…
همان‌طور که پیشتر گفته شد، در اغلب نقاط ایران، نیمه اسفند زمانی است که مولفه‌های مذکور به بیشترین هماهنگی با هم می‌رسند. اما با توجه به گرمسیر یا سردسیر بودن یک منطقه، زمان کاشت نهال پس‌و‌پیش می‌شود مثلاً در مناطق جنوبی کشور که بسیار گرمسیر است و زمستان سرد در آنجا وجود ندارد و بهار زودتر از سایر مناطق ایران از راه می‌رسد، ابتدای پاییز زمان مناسبی برای کاشت نهال است.
در‌حالی که در مناطق شمال غربی کشور همچون اردبیل که بسیار سردسیر است این زمان می‌تواند در ماه بهار یا حتی تابستان باشد. بدیهی است که زمان کاشت نهال می‌تواند با توجه به نوع درخت نیز تغییر کند مثلاً اینکه درخت تا چه حد در برابر سرما مقاوم است یا این که با کم‌آبی و هوای خشک سازگاری دارد. همان‌طور که می‌دانید درختان از این نظرها با یکدیگر متفاوت هستند و دقیقا به همین دلیل است که برخی از انواع درخت در مناطق سردسیر و برخی دیگر در مناطق گرمسیر رشد و فراوانی بیشتری دارند.
چه درختی را در چه منطقه آب و هوایی بکاریم؟
به‌صورت کلی مناطق آب و هوایی در کشور ما به سه دسته سردسیر، گرمسیر و معتدل تقسیم می‌شوند اما هنگامی‌که می‌خواهید به تمایل خوشایند خود به باغبانی پاسخ مثبت دهید و اقدام به تعیین بهترین زمان کاشت نهال میوه در مناطق مختلف آب و هوایی و کاشت نهال میوه در این مناطق کنید باید به میزان بادگیر بودن منطقه و نیز میزان رطوبت هوا و خاک هم توجه داشته باشید. مثلا درخت گیلاس گرچه در مناطق سرد خوب رشد می‌کند اما هوای مرطوب و شرجی مناسب آن نیست.
یا اینکه مناطق جنوبی کشور گرم و مرطوب است در حالی که شمال غربی کشور شامل مناطقی گرم و خشک است. بنابراین در یک دسته بندی مبسوط‌‌تر می‌توان، مناطق مختلف آب و هوایی کشورمان را چنین برشمرد:
- منطقه گرم و خشک
- منطقه گرم و مرطوب
- منطقه سرد و کوهستانی
- منطقه معتدل
در ادامه، ضمن معرفی این مناطق آب وهوایی در کشورمان، چند درخت مناسب باغبانی در این مناطق را نیز معرفی خواهیم کرد.اما توجه داشته‌باشید که ما در این مقاله تنها به زمان کاشت نهال مناسب در منطقه‌های آب و هوایی مناسب پرداخته‌ایم و این که چه نکاتی را باید حین کاشت نهال رعایت کرد و یا مراقبت‌های مورد نیاز این نهال‌ها در آینده چیست و…، خود مقوله‌های دیگری است که قطعا برای حصول نتیجه مطلوب باید مورد توجه قرار گیرند.
منطقه گرم‌و‌خشک شامل اغلب مناطق کشورمان است و درختانی همچون پسته، بادام، عناب، خرما، انجیر و انگور مناسب کشت در این مناطق آب‌و‌هوایی هستند. منطقه گرم‌و‌مرطوب که شامل سواحل‌جنوبی کشور است و درختان انبه، موز، خرما و گونه خاصی از نهال گردو و زردآلو، برخی از درختان مناسب کشت در این منطقه هستند. منطقه سرد و کوهستانی که استان‌های اطراف رشته‌کوه زاگرس از جمله این مناطق است. درختان‌گردو، سیب، به ، گلابی، آلو، گیلاس و آلبالو از جمله درختان مناسب باغبانی در این مناطق هستند. توجه داشته‌باشید که گاه نکته‌های ریزتری نیز در این میانه مطرح هست؛ مثل این که درست است که هم گیلاس و هم گردو در مناطق سردسیر کاشت می‌شوند اما مثلا درخت گردو تحمل یخبندان‌های طولانی را دارد اما درخت گیلاس خیر.
منطقه معتدل که پرتقال، لیمو، کیوی، گلابی، سیب، به، خرمالو، انار، انجیر، هلو، شلیل، زردآلو، انگور، گیلاس و نوع خاصی از درخت گردو، برخی درختان مناسب کاشت در منطقه آب و هوایی معتدل هستند. شمال کشور ما یک منطقه معتدل و مرطوب است و به همین دلیل است که درختانی همچون نارنگی و پرتقال در شمال کشورمان، خوب رشد می‌کنند.
توجه داشته‌باشید که ما در این دسته‌بندی و معرفی درختان، دست به ساده‌سازی زده‌ایم و چنانچه شما تمایل به گرفتن بهترین نتیجه و بروز کمترین خطا در تجربه باغبانی خود را دارید باید به شما بگوییم که در این بین، نکته‌های ریزتری نیز مطرح است؛ مثلا اگرچه زمستان نسبتا سرد، مناسب کاشت درخت گیلاس است اما منطقه‌ای که درخت گیلاس در آن کاشته‌شده نباید دارای تابستان‌های گرم باشد. همچنین تابستانی که بارندگی زیاد داشته باشد موجب ترک‌خوردگی میوه‌های گیلاس می‌شود، بنابراین این تابستان خشک و خنک است که مطلوب درخت گیلاس است.
تعجب نکنید اگر…
تعجب نکنید اگر شنیدید که یک درخت هم مناسب مناطق گرمسیر است و هم مناسب مناطق سردسیر. برخی از درختان میوه، بیش از ده نوع و گونه دارند که گونه‌‌های مختلف آنها می‌تواند مناسب مناطق مختلف آب و هوایی باشد و حتی زمان کاشت نهال آنها در یک منطقه آب‌و‌هوایی نیز متفاوت باشد. مثلا احتمال برخورد کردن شکوفه‌های درخت گردوی دیرگل، به ایام یخبندان، کمتر از درخت گردوی زود گل است و بنابراین گونه اول برای آب و هوای بسیار‌سرد، مناسب‌تر است. خوشبختانه امروزه وجود فروشگاه های اینترنتی حوضه باغبانی، امکان دریافت اطلاعات و راهنمایی های لازم در این حوزه و نیز خرید نهال، کود و هرچیزی که برای باغبانی به آن نیاز دارید را برای شما فراهم کرده است.